Leopold Fon Zakher-Mazokh

Leopold Ritter von Sacher-Masoch, ps. Charlotte Arand i Zoe von Rodenbach (ur. 27 stycznia 1836 we Lwowie, zm. 9 marca 1895 w Lindheim) – austriacki pisarz, nowelista i dramaturg epoki romantyzmu. Prekursor modernizmu, porównywany nieraz do Iwana Turgieniewa[potrzebny przypis]. Od jego nazwiska pochodzi termin na określenie zaburzenia seksualnego – masochizm. Sacher-Masoch wsławił się literackim opisem eksperymentu, który zawarł w grudniu 1869 z baronówną Fanny von Pistor, na mocy którego przez sześć miesięcy miał być jej niewolnikiem. Wydana rok później książka o charakterze na pół autobiograficznym, opisująca ten eksperyment, Wenus w futrze, okazała się z miejsca światowym przebojem. Jego nazwisko brzmiało pierwotnie „Sacher”, jednak po śmierci jedynego wuja w 1838 roku, dziadek chłopca poprosił rodziców o zmianę jego nazwiska na „Sacher-Masoch”, by nie zanikło nazwisko Masoch. Był najstarszym synem dyrektora policji we Lwowie Leopolda i Karoliny Masoch (1802-1870) oraz wujem Artura Wolfganga von Sacher-Masoch. Klimat galicyjskiego środowiska ze specyficznym, dużym udziałem żydowskiej społeczności ukształtował na trwałe jego poczucie estetyki. W 1848 przeniósł się do Pragi. Studiował prawo, matematykę i historię w Pradze i w Grazu (Austria), gdzie nauczył się używać języka niemieckiego. Od 1860 był profesorem historii na Uniwersytecie Lwowskim, potem utrzymywał się jedynie z pracy pisarskiej. W 1873 zawarł małżeństwo z Aurorą A. von Rümlein, która pod pseudonimem Wanda von Dunajew również pisała. Oprócz działalności literackiej był także społecznikiem z reformatorskimi ambicjami i zainicjował krótko przed śmiercią Towarzystwo Kształcenia Ludowego Górnej Hesji (Oberhessisches Verein für Volksbildung). W swych utworach wielokrotnie odwoływał się do perwersyjnych aspektów erotyki, poruszał kwestię seksualności kobiet. Treści te trafiały w potrzeby czytelników epoki Zygmunta Freuda, pasowały do ówczesnego ducha czasu i szybko zyskiwały rozgłos. Znaleźć je można w powieści Rozwiedziona kobieta (2 tomy, 1870), opowiadaniu Wenus w futrze (1890) i nowelach z serii Historie z rosyjskiego dworu (1873/1874): Judith i pasza, Niewolnik Tatarów, „Czarna caryca”, Pojedynek dam, Zdobywczyni dusz, Kto umknie Katarzynie?, Wąż w raju, Człowiek bez przesądów. Sacher-Masoch był literatem płodnym i wszechstronnym. Opisywał plastycznie świat Kresów Wschodnich, społeczno-kulturalną rzeczywistość wielonarodowego kraju, który dawno odszedł w zapomnienie, w cień historii lub już na zawsze całkiem zniknął. Pisał m.in. realistyczne powieści o swojej galicyjskiej ojczyźnie (Testament Kaina, Graf Donski 1864, Donżuan z Kołomyi 1866, Opowieść galicyjska 1875, Nowy Hiob 1878, Opowiadania młodzieńcze 1878-1881, Polskie historie z getta 1886), w których jednak czytelnicy odnajdowali silne panslawistyczne i filosemickie przekonania autora, co było powodem ostrych kontrowersji i druzgocących reakcji krytyki. Skandalizujące obyczajowo teksty, jak np. Wiedeńskie mesaliny (1873), jego zbyt dumne reakcje na krytyczne recenzje, jego pozycja Austriaka w pruskich Niemczech, jego prosemickie sympatie i sukcesy we Francji po roku 1870/71 – wszystko to wydało go na pastwę i krzyżowy ogień złośliwych ataków, co z pewnością do dzisiaj wpływa jeszcze na recepcję jego twórczości w Niemczech i w Europie w ogóle. Obiektywnym sądom nad jego twórczością stoi też na przeszkodzie trudna do ogarnięcia masa najprzeróżniejszych publikacji – Masoch już za życia wydał ponad sto nowel, powieści, sztuk teatralnych, historycznych refleksji i założył (bez sukcesu) różne czasopisma; m.in. „Die Gartenlaube”, „Monatshefte für Theater und Kritik”, „Schwarze Punkte” i „Belletristische Blätter”. Nowelę Wenus w futrze jako pierwsze wydrukowało czasopismo „Die Liebe”, przez co proza Sacher-Masocha natychmiast stała się obiektem szerokiej dyskusji o patologiach seksualnych w kręgu psychologów i psychiatrów. Stało się to także przyczyną wykorzystania jego nazwiska do ukucia pojęcia masochizm, użytego po raz pierwszy w pracy „Psychopathia sexualis” przez Richarda von Krafft-Ebinga. Słowo to weszło do ogólnego obiegu leksyki na całym świecie i stanowi określenie na postawę polegającą na osiąganiu spełnienia seksualnego podczas poniżania, doznawania cierpienia psychicznego i fizycznego zadawanego przez partnera.