Malgorzata Szumowska

Małgorzata Szumowska (ur. 26 lutego 1973 w Krakowie) – polska reżyserka, scenarzystka i producentka filmowa. W 1998 ukończyła studia w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. Zadebiutowała w 2000 roku filmem Szczęśliwy człowiek, lecz jej pierwszym obficie nagradzanym filmem w Polsce były na poły autobiograficzne 33 sceny z życia (2008). W ciągu dalszej swojej kariery filmowej Szumowska zasłynęła z reżyserii takich filmów jak W imię... (2013), Body/Ciało (2015) oraz Twarz (2018), które były nagradzane na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie. Wyprodukowała również film Antychryst (2009) w reżyserii Larsa von Triera. Powtarzającą się tematyką w filmach Szumowskiej jest wyrażana przez jej bohaterów potrzeba miłości, a zarazem konfrontacja z chorobą i śmiercią bliskich. Małgorzata Szumowska urodziła się 26 lutego 1973 roku w Krakowie, jako córka pisarki Doroty Terakowskiej i dziennikarza Macieja Szumowskiego, siostra reżysera filmów dokumentalnych Wojciecha Szumowskiego oraz przyrodnia siostra dziennikarki i pisarki Katarzyny T. Nowak. Rodzice Szumowskiej prowadzili otwarty dom, przyjmując do siebie członków krakowskiej bohemy artystycznej. Przyszła reżyserka źle wspominała atmosferę rodzinną (ojciec był alkoholikiem, matka wpajała jej lęk przed anoreksją), nie lubiła też Krakowa jako miasta: „To miasto mnie przeraża. Całe to środowisko, w którym obracali się moi rodzice. Total mieszczańskie przy pozorach wyluzowania i szaleństwa”. Jest absolwentką V Liceum Ogólnokształcącego im. Augusta Witkowskiego w Krakowie. W 1998 ukończyła studia na Wydziale Reżyserii Filmowej i Telewizyjnej Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. Wcześniej pod presją rodziców podjęła studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie uczyła się historii sztuki. Debiut w sztuce filmowej umożliwił jej Wojciech Jerzy Has, który zdaniem Szumowskiej „nie cierpiał [...] płytkiego realizmu. [...] Żądał, by się uwolnić od banału publicystki, nie trzymać się realizmu jak matczynej spódnicy, nie bać się metafory, a narrację traktować «jako rzecz wtórną»”. Pełnometrażowy debiut Szumowskiej, Szczęśliwy człowiek (2000), stanowił przedmiot takiej świadomej stylizacji. Głównym tematem filmu jest wegetacja ubogich krakowskich mieszczan, syna (Piotr Jankowski) oraz matki (Jadwiga Jankowska-Cieślak), którzy prowadzą grę opartą na kłamstwach i prowadzącą do tragicznych wydarzeń. Szczęśliwy człowiek był negatywnie odbierany w Polsce, gdzie recenzenci oskarżali Szumowską o „kiczowatą” symbolikę oraz „telenowelowe rozwiązania fabularne”. Pomimo skromnego sukcesu festiwalowego filmu powściągliwie do Szczęśliwego człowieka odnieśli się również anglosascy krytycy, którzy doceniali wprawdzie urodę zdjęć, ale odbierali film jako przejaw ponuractwa. Niemniej jednak, jak twierdziła Deborah Young z „Variety”, film stanowił dziką kartę dla reżyserki, która w późniejszych swoich filmach miała zostać zaakceptowana w zachodnim obiegu festiwalowym. Kolejny film Szumowskiej, Ono (2004), został nakręcony w polsko-niemieckiej koprodukcji i portretował losy matki zmagającej się z niechcianą ciążą. Robert Koehler z „Variety” komentował Ono jako przykład filmu, który nie definiując się jako jawnie feministyczny, mógł zostać zrealizowany tylko z żeńskiego punktu widzenia. W międzyczasie na karierę Szumowskiej wpłynęła tragedia rodzinna. W krótkim odstępie czasowym Szumowska doświadczyła śmierci swoich rodziców: Doroty Terakowskiej i Macieja Szumowskiego. Próbę przepracowania owej traumy reżyserka podjęła w filmie 33 sceny z życia (2008), również zrealizowanym w polsko-niemieckiej koprodukcji. W rolę ekranowej artystki doświadczającej podobnej traumy wcieliła się Julia Jentsch. Tadeusz Sobolewski na łamach „Gazety Wyborczej” twierdził, że 33 sceny z życia to „jeden z najwybitniejszych polskich obrazów ostatnich lat, mówiących własnym głosem”. Zarazem ów film okazał się wielkim wydarzeniem festiwalowym, dzięki któremu Szumowska zdobyła szereg nagród, w tym Złotą Kaczkę dla najlepszego filmu oraz nagrodę za reżyserię na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych. Na fali sukcesu 33 scen z życia Szumowska związała się z duńską wytwórnią Zentropa prowadzoną przez Larsa von Triera. W 2009 roku wyprodukowała film w reżyserii tegoż, Antychrysta, dzięki czemu w rewanżu Zentropa dofinansowała produkcję kolejnego jej pełnometrażowego utworu, Sponsoringu (Elles, 2011). Główna bohaterka filmu, pracownica magazynu dla pań (Juliette Binoche), prowadzi reportaż o prostytucji wśród studentek. Sponsoring podzielił krytyków, którzy jako wady utworu Szumowskiej wskazywali przerost publicystycznej treści i jednoznaczne przesłanie, ale doceniali rolę Binoche oraz partnerujących jej Joanny Kulig i Anais Demoustier.