Friedrich Dürrenmatt

Friedrich Reinhold Dürrenmatt (ur. 5 stycznia 1921 w Konolfingen, zm. 14 grudnia 1990 w Neuchâtel) – szwajcarski dramaturg, prozaik, eseista i teoretyk teatru, piszący w języku niemieckim. Jego dramaty szczególnie charakteryzuje groteska, deformacja rzeczywistości i stawianie w swych utworach ważnych pytań moralno-filozoficznych. Twórca znanych także w Polsce słuchowisk i powieści. Friedrich Dürrenmatt urodził się 5 stycznia 1921 roku w Konolfingen, wsi położonej w szwajcarskim kantonie Berno. Jego dziadkiem był polityk Ulrich Dürrenmatt, jego ojciec był protestanckim pastorem. Trzy lata później urodziła się siostra Verena. W 1935 rodzina przeprowadziła się do Berna, co uwarunkowane było czynnikami gospodarczymi. Światowy kryzys gospodarczy był w tym czasie odczuwalny także w Szwajcarii, a średnie mieszczaństwo zubożało. Friedrich Dürrenmatt uczęszczał do gimnazjum w Bernie (Berner Freie Gymnasium), później do Humboldtianum, gdzie w roku 1941 zdał egzaminy maturalne. Nie był wyróżniającym się uczniem (ocena końcowa – dostateczna), a czas szkolny określał jako najgorszy okres swojego życia. Późniejsza zmiana placówki była spowodowana słabymi ocenami, nieodpowiednim sposobem prowadzenia zajęć i złymi relacjami z nauczycielami. Dürrenmatt był w 1941 roku członkiem tzw. Fröntler-Vereinigung, jak sam potem przyznawał z powodu chęci zdystansowania się od swego ojca. Jeszcze w Konolfingen zaczął malować i rysować, z czego nie zrezygnował przez resztę życia. Ilustrował także swoje dzieła, sporządzał szkice, częściowo także całe scenografie. Jego obrazy były wystawiane w 1976 i w 1985 w Neuenburgu, a w roku 1978 w Zurychu. Mimo swoich zdolności malarskich w roku 1941 podjął studia filozofii, nauk ścisłych i germanistyki, początkowo w Zurychu, by już po pierwszym semestrze przenieść się do Berna, gdzie mieszkał ze swoimi rodzicami w mansardzie przy Laubeggstrasse. Sam zdobił ją obrazami ściennymi, które zostały odkryte znacznie później i odrestaurowane w latach 90. W roku 1945 zakończył studia, rozpoczętej rozprawy doktorskiej o Sørenie Kierkegaardzie jednak nie ukończył. Jego pierwsze opublikowane dzieło z lat 1945/46 to Anabaptyści. Premiera odbyła się w roku 1947. Również w 1947 ożenił się z aktorką Lotti Geissler i przeniósł się wraz z nią do Ligerz. Tam powstała powieść kryminalna Sędzia i jego kat zawierająca odniesienia do pobliskich miejscowości kantonu jak choćby Lamboing. Dzieło to należy do kanonu lektur w niemieckojęzycznych szkołach. Dürrenmatt jako wolny pisarz zmagał się w początkowych latach twórczości z problemami finansowymi. Sytuacja rodziny poprawiła się w 1952, zwłaszcza dzięki niemieckim towarzystwom radiowym, które wyprodukowały kilka słuchowisk. Ponadto jego stałym wydawcą zostało w tym czasie Verlag der Arche. Autor zaczął pisać powieści detektywistyczne, które pojawiały się w częściach na łamach Der Schweizerische Beobachter. W roku 1952 małżeństwo nabyło rezydencję w Neuchâtel. W 1952 Dürrenmatt napisał sztukę teatralną Małżeństwo pana Mississippi, dzięki której odniósł swój pierwszy sukces na niemieckich scenach. Międzynarodową sławę przyniosła mu Wizyta starszej pani, a komedią Fizycy pisarz świętował największy sukces w swej karierze. Za twórczość, na którą składały się sztuki teatralne, powieści detektywistyczne, opowiadania, słuchowiska i eseje, otrzymywał wiele nagród. Wśród nich były Preis der Welti-Stiftung für das Drama za sztukę Anabaptyści, Nagroda im. Schillera miasta Mannheim, Nagroda Szwajcarskiej Fundacji Schillera i Buber-Rosenzweig-Medaille. W 1969 otrzymał honorowy tytuł doktorski na Uniwersytecie Filadelfia, a później także tytuły honorowe w Jerozolimie i Nicei. Lata 60. to najbardziej udany okres kariery pisarza, co zawdzięczał przede wszystkim swoim sztukom teatralnym. Autor poświęcał się także praktycznej pracy teatralnej, początkowo na scenach w Bazylei, następnie w Zurychu oraz w Düsseldorfie. Tam też odbyły się dwie premiery Porträt eines Planeten i Titus Andronicus. Inscenizował liczne przedstawienia swoich sztuk, jak np. Meteor w 1978 w Wiedniu.