Garry Kasparov

Garri Kimowicz Kasparow, ros. Гарри Кимович Каспаров, urodzony jako Garrik Weinstein (ur. 13 kwietnia 1963 w Baku) – rosyjski szachista, trener szachowy (FIDE Senior Trainer od 2009) i polityk ormiańsko-żydowskiego pochodzenia, mistrz świata w szachach w latach 1985–1993, niedoszły kandydat na prezydenta Rosji w 2008 roku, lider Zjednoczonego Frontu Obywatelskiego. Od marca 2014 posiada również obywatelstwo chorwackie. Kasparow zainteresował się szachami bardzo wcześnie, za przyczyną swoich rodziców, którzy dawali mu do rozwiązania problemy szachowe. Gdy miał siedem lat, jego ojciec Kim Mojsiejewicz Weinstein zmarł na białaczkę. Kasparow to zrusycyzowane nazwisko jego ormiańskiej matki – Klary Szagenownej Kasparian. Zaczął grać w szachy jako dziecko: w wieku pięciu lat w szachowej sekcji Pałacu Pionierów w Baku, a od 1973 w słynnej Szkole Szachowej byłego mistrza świata Michaiła Botwinnika w Moskwie, gdzie został przyjęty z rekomendacji trenera Aleksandra Nikitina. Pierwszym sukcesem Kasparowa na arenie międzynarodowej było zwycięstwo w turnieju arcymistrzowskim w Banja Luce w 1979 roku. Szesnastoletni Kasparow, nie figurujący jeszcze w ogóle na liście rankingowej FIDE, zakończył turniej bez porażki wynikiem 11,5/15 punktów, osiągnął ranking 2705 punktów i pozostawił w pokonanym polu wielu sławnych mistrzów tamtych czasów, takich jak Tigran Petrosjan, Andras Adorjan, Jan Smejkal czy Ulf Andersson. Rezultatem w Banja Luce Kasparow uzyskał pierwszą normę arcymistrzowską oraz ranking wejściowy 2595 punktów na liście rankingowej FIDE (co stanowi niepobity rekord). W następnym roku zdobył w Dortmundzie tytuł mistrza świata juniorów. Wschodzącą gwiazdę szachów szybko dostrzeżono i zaczęto upatrywać w nim kandydata na następnego mistrza świata. Kasparow musiał najpierw wygrać cykl meczów pretendentów w 1983. Pierwszym przeciwnikiem w meczach pretendentów był Aleksander Bielawski, którego Kasparow pokonał zadziwiająco łatwo 6:3. Kolejnemu meczowi zagroziła polityka. Kasparow miał spotkać się w Pasadenie (Kalifornia) z Wiktorem Korcznojem, który po emigracji ze Związku Radzieckiego był najsilniejszym nieradzieckim szachistą. Ówczesna sytuacja międzynarodowa, a zwłaszcza wzrost napięcia pomiędzy ZSRR i USA spowodowały, że mecz się nie odbył i Kasparowowi groziła dyskwalifikacja. Korcznoj rozwiązał trudną sytuację w sposób wielkoduszny i zgodził się na powtórzenie meczu w Londynie. Mecz zakończył się zwycięstwem Kasparowa 7:4. W meczu finałowym Kasparow zmierzył się z Wasilijem Smysłowem, który dość niespodziewanie wygrał półfinał z Robertem Hübnerem. Smysłow był siódmym mistrzem świata w 1957 roku, w latach osiemdziesiątych jego wola walki w znacznym stopniu była już ograniczona. Dla młodego Kasparowa był łatwym przeciwnikiem i ostatecznie młodzieniec z Baku zwycięsko zakończył cykl eliminacji 8,5:4,5. Mecz w 1984 pomiędzy Kasparowem a Anatolijem Karpowem był najbardziej kontrowersyjnym meczem o mistrzostwo świata w historii. Regulamin meczu nie ograniczał liczby rozegranych partii, grano do sześciu zwycięstw. Karpow rozpoczął mecz w doskonałej formie, po dwunastu partiach miał cztery wygrane i żadnej przegranej. Spodziewano się szybkiego zwycięstwa Karpowa 6-0 w co najwyżej osiemnastu partiach. Jednak Kasparow dzielnie stawiał opór, remisując siedemnaście kolejnych partii. Karpow wygrał następną i był już o krok od wygrania całego meczu. Nastąpiła kolejna seria remisów, aż w końcu Kasparow wygrał trzydziestą szóstą partię. Karpow, o dwanaście lat starszy od swego oponenta, wyglądał już na kompletnie wyczerpanego, w niczym nie przypominał zawodnika, który rozpoczął mecz serią zwycięstw. W kilku następnych partiach Kasparow odniósł dwa zwycięstwa. Po pięciu miesiącach zmagań, przy stanie 5-3 dla Karpowa mecz został przerwany przez prezydenta Międzynarodowej Federacji Szachowej Florencio Campomanesa i uznany za nierozstrzygnięty. Przerwanie meczu wzbudziło spore kontrowersje. Na konferencji prasowej Campomanes tłumaczył swoją decyzję troską o stan zdrowia zawodników, jednak obaj uczestnicy wyrażali chęć kontynuowania meczu. Szczególnie Kasparow uważał się za pokrzywdzonego, ponieważ mimo niekorzystnego stanu meczu poczuł się faworytem, uzyskał psychiczną przewagę nad Karpowem i w drugiej fazie meczu grał pewniej od przeciwnika. Dziennikarze komentowali decyzję Campomanesa jako koło ratunkowe rzucone Karpowowi. Jedną z konsekwencji przerwanego meczu była nieskrywana wrogość Kasparowa wobec Campomanesa, która zaowocowała w 1993 secesją Kasparowa z FIDE. Następny mecz o mistrzostwo świata odbył się w 1985. Regulamin meczu został zmieniony. Liczba partii została ograniczona do dwudziestu czterech. Zdobywca 12,5 punktu wygrywał mecz. Remis w meczu oznaczał obronę tytułu przez aktualnego mistrza, Karpowa. Kasparow udowodnił, że wiele nauczył się podczas poprzedniej batalii. Chociaż mecz miał wyrównany przebieg, kilka spektakularnych zwycięstw w obronie sycylijskiej przyniosło sukces Kasparowowi. Został on trzynastym mistrzem świata w szachach. Tytuł zdobył w wieku 22 lat, 6 miesięcy i 27 dni, czym pobił dotychczasowy rekord Michaiła Tala, który był o rok starszy detronizując w 1960 Michaiła Botwinnika (wynik ten jest niepobitym rekordem, kolejnym na liście najmłodszych mistrzów świata jest Magnus Carlsen, który tytuł zdobył w wieku 22 lat, 11 miesięcy i 24 dni).