Greta Garbo

Greta Garbo (wym. ang. [ˈgritə ˈgɑrboʊ], wym. szw. [ˈɡrêːta ˈɡǎrːbʊ], właśc. Greta Lovisa Gustafsson; ur. 18 września 1905 w Sztokholmie, zm. 15 kwietnia 1990 w Nowym Jorku) – szwedzko-amerykańska aktorka filmowa i teatralna, uznawana za jedną z największych i najwybitniejszych gwiazd filmowych w historii kinematografii oraz jedną z legend i ikon okresu „Złotej Ery Hollywood”. Symbol seksu lat 20. i 30. XX wieku. W 1951 Garbo przyjęła obywatelstwo amerykańskie. W 1999 American Film Institute umieścił jej nazwisko na 5. miejscu w rankingu „największych aktorek wszech czasów” (The 50 Greatest American Screen Legends)[a]. Na dużym ekranie debiutowała jako statystka w szwedzkich produkcjach En lyckoriddare (1921) i Kärlekens ögon (1922). Karierę rozpoczęła od udziału w melodramacie Gdy zmysły grają (1924), dzięki któremu zyskała status wschodzącej gwiazdy. Jej kreacja zwróciła uwagę Louisa B. Mayera, szefa wytwórni Metro-Goldwyn-Mayer, który rok później sprowadził aktorkę do Hollywood. Za oceanem zadebiutowała w niemym dramacie Słowik hiszpański (1926). Trzeci film, w którym wystąpiła – melodramat Symfonia zmysłów (1926) – uczynił z niej międzynarodową gwiazdę. Na przełomie lat 20. i 30. XX wieku Garbo była jedną z najbardziej dochodowych aktorek wytwórni MGM. Jej pierwszym filmem dźwiękowym był dramat Anna Christie (1930). W tym samym roku zagrała w Romansie. Zdobywszy szerszy rozgłos oraz status międzynarodowej gwiazdy, aktorka coraz aktywniej selekcjonowała wybór ról filmowych. Udział w takich produkcjach, jak Mata Hari (1931), Ludzie w hotelu (1932) i Królowa Krystyna (1933), pozwolił na ugruntowanie jej pozycji. Po występie w komedii romantycznej Dwulicowa kobieta (1941) zakończyła karierę w przemyśle filmowym. Mimo otrzymywania na przestrzeni lat kolejnych ofert ról, nigdy nie powróciła na duży ekran. W przekroju kariery Garbo była trzykrotnie nominowana do nagrody Akademii Filmowej w kategorii dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej. W 1955 została uhonorowana Oscarem za całokształt twórczości. Do innych ważnych tytułów w dorobku Garbo zaliczają się: Kusicielka (1926), Władczyni miłości (1928), Anna Karenina (1935), Dama kameliowa (1936) i Ninoczka (1939). Wystąpiła w 29 filmach fabularnych. Greta Lovisa Gustafsson urodziła się 18 września 1905 o wpół do ósmej wieczorem w szpitalu Gamla Södra BB w Södermalm, dzielnicy położonej w południowej części centrum Sztokholmu[b]. Przyszła aktorka została ochrzczona w obrządku luterańskim (jedynej oficjalnej religii obowiązującej w Szwecji w owym czasie), a ceremonii przewodniczył pastor Hildebrand. Jej ojciec, Karl Alfred Gustafsson (1871–1920), pochodził z rolniczej miejscowości Frinnaryd na południu kraju. Imał się różnych dorywczych zajęć, pracował między innymi jako pomocnik w miejscowej rzeźni. Matka Anna Lovisa (z domu Karlsson; 1872–1944), córka rolnika, była pochodzenia lapońskiego; urodziła się we wsi Högsby. Przez większą część tygodnia pracowała jako sprzątaczka w domach położonych w zamożnej części miasta. Greta Lovisa Gustafsson miała dwójkę starszego rodzeństwa: brata Svena Alfreda (1898–1967) i siostrę Alvę Marię (1903–1926). Jej rodzice pobrali się 8 maja 1898. Ze względu na trudną sytuację ekonomiczną rodziny, pracodawca Gustafssona zaproponował mu, że adoptuje najmłodszą córkę, lecz jego oferta została odrzucona. Pięcioosobowa rodzina mieszkała w ubogiej dzielnicy Södermalm w kamienicy przy Blekingegatan 32 (według różnych źródeł na trzecim lub czwartym piętrze) w trzy- bądź czteropokojowym mieszkaniu[c]. Ojciec przyszłej aktorki posiadał ogródek z owocami i warzywami nad jeziorem Årsta na przedmieściach Sztokholmu, gdzie rodzina co tydzień jeździła trolejbusem, by pielić grządki i nawozić ziemię. Gustafsson zajmowała się hodowaniem i pielęgnowaniem truskawek, po czym sprzedawała je na pobliskim rynku. W późniejszych latach aktorka rzadko wspominała okres wczesnej młodości, lecz przyznawała, że największą radość czerpała ze swoich dziecięcych marzeń. Cieszyła się sympatią sąsiadów i wszystkich dzieci zamieszkujących kamienicę przy Blekingegatan 32. Częstokrotnie odwiedzała trafikę prowadzoną przez przyjaciółkę i sąsiadkę Agnes Lind, gdzie oglądała fotografie ówczesnych gwiazd skandynawskiego teatru – aktora Kalle Pedersena (od 1923 znanego jako Carl Brisson) i śpiewaczki operetkowej Naimy Wifstrand. Była zaangażowana w działalność na rzecz Armii Zbawienia. Na ulicach Sztokholmu sprzedawała egzemplarze czasopisma „Stridsropet”. Do 10 roku życia wszyscy nazywali ją Katha (Kata) – tak sama wymawiała swoje imię. W sierpniu 1912, miesiąc przed siódmymi urodzinami, Gustafsson została zapisana do szkoły podstawowej Katarina. Do jej ulubionych przedmiotów należała historia , dzięki której, jak sama twierdziła, „wypełniała swoją głowę najróżniejszymi marzeniami”. W ocenie biografa Davida Breta Gustafsson była „zdolną, choć niekiedy leniwą uczennicą” . Z większości przedmiotów była oceniana znacznie powyżej średniej[d]. Mimo to nienawidziła szkoły i ograniczeń, jakie na niej wywierała .