James Cagney

James Francis Cagney Jr., ps. „Jimmy” (ur. 17 lipca 1899 w Nowym Jorku, zm. 30 marca 1986 w Stanford) – amerykański aktor filmowy, teatralny, artysta wodewilowy i tancerz. American Film Institute umieścił go na 8. miejscu na liście „największych aktorów wszech czasów” (The 50 Greatest American Screen Legends)[a]. Należał do grona najbardziej cenionych aktorów pierwszych lat filmu dźwiękowego i „Złotej Ery Hollywood”. Cagney zadebiutował na deskach teatru w roku 1919 występując w rewii Every Sailor. Rok później po raz pierwszy zagrał na Broadwayu w sztuce Pitter Patter. Przez kilka lat z powodzeniem występował jako artysta wodewilowy, komik i tancerz. W 1930 zadebiutował w filmie, wcielając się w rolę Harry’ego Delano w dramacie kryminalnym Sinners’ Holiday w reżyserii Johna G. Adolfiego. Po otrzymaniu pozytywnych recenzji za występy sceniczne i filmowe, podpisał kontrakt z wytwórnią Warner Bros. W latach 30. i 40. zasłynął z ról gangsterów i rzezimieszków, walnie przyczyniając się do rozwoju gatunku filmu gangsterskiego. Potrafił psychologicznie uwiarygodnić zachowanie granych przez siebie – niezbyt sympatycznych, nierzadko psychopatycznych – bohaterów. W 1942 został laureatem Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego za rolę George’a M. Cohana w biograficznym musicalu Yankee Doodle Dandy. Łącznie w przekroju swojej kariery filmowej nominowany był do tej nagrody trzykrotnie. W 1984 odznaczony przez prezydenta Ronalda Reagana Medalem Wolności. Do jego najbardziej znanych filmów należą: Wróg publiczny nr 1 (1931), Nocne motyle (1933), Nadchodzi Navy (1934), Aniołowie o brudnych twarzach (1938), Burzliwe lata dwudzieste (1939), Yankee Doodle Dandy (1942), Biały żar (1949), Kochaj albo odejdź (1955) i Człowiek o tysiącu twarzy (1957). Cagney wystąpił w 62 filmach. James Francis Cagney Jr. urodził się 30 lipca 1899 w Lower East Side, dzielnicy Nowego Jorku, jako drugie z siedmiorga dzieci Jamesa Francisa Cagneya Sr. (1875–1918) i Carolyn (z domu Nelson; 1877–1945). Ojciec miał irlandzkie korzenie. W chwili narodzin syna pracował jako barman i amatorsko uprawiał boks. W akcie urodzenia Cagneya Jr. wpisany został jako telegrafista. Biografowie nie są zgodni co do dokładnej lokalizacji narodzin aktora[b], choć metryka podaje adres 391 East Eighth Street. Cagney w młodości był chorowitym dzieckiem. Dwoje z jego rodzeństwa zmarło kilka miesięcy po narodzinach. W późniejszych latach aktor tę sytuację przypisywał ubóstwu, w jakim żyła jego rodzina. Sakrament bierzmowania przyjął w kościele katolickim św. Franciszka Salezego na Manhattanie. W 1918 ukończył Stuyvesant High School w Nowym Jorku i kontynuował swoją edukację na uniwersytecie Columbia, gdzie zamierzał ukończyć kierunek sztuki. Dołączył do Student Army Training Corps, lecz po śmierci ojca spowodowanej epidemią grypy, po semestrze porzucił naukę i powrócił do domu. By zapewnić utrzymanie swojej rodzinie, imał się różnych prac, dorabiając m.in. jako młodszy architekt, chłopiec na posyłki w redakcji „The Sun”, depozytariusz w Nowojorskiej Bibliotece Publicznej, odźwierny w hotelu, kreślarz i nocny portier. Pracując w Nowojorskiej Bibliotece Publicznej poznał Florence’a Jamesa, który pomógł mu w rozwinięciu kariery aktorskiej. W latach młodzieńczych rozpoczął naukę stepowania. Miał w zwyczaju tańczyć na ukośnych drzwiach od piwnicy, co dało mu przydomek „cellar door Cagney”. Uchodził za dobrego ulicznego bijatykę, niejednokrotnie stając w obronie swojego starszego brata Henry’ego, studenta medycyny. Zaangażował się także, podobnie jak jego ojciec, w amatorskie uprawianie boksu i lekkiej atletyki. Trenerzy zachęcali go do profesjonalnego uprawiania sportu, lecz jego matka nie wyraziła na to zgody. Grał również w baseball w półprofesjonalnej lokalnej drużynie. Zainteresowanie Cagneya filmem było wynikiem zbiegu okoliczności. Odwiedzając ciotkę, która mieszkała na Brooklynie nieopodal Vitagraph Studios, przeszedł przez ogrodzenie, aby móc obejrzeć filmy Johna Bunny’ego. Następnie zaangażował się w amatorską sztukę, grając chłopca w chińskiej pantomimie w Lenox Hill Neighborhood House. Wystąpił razem ze swoim bratem Harrym w przedstawieniu wyreżyserowanym przez Florence’a Jamesa, przyszłego przyjaciela aktora. Cagney początkowo zajmował się pracą za kulisami nie wykazując przy tym zainteresowania samymi występami. Zmiana nastąpiła gdy w wyniku choroby starszego brata zmuszony był zastąpić go na scenie. Chociaż nie był dublerem, to dzięki fotograficznej pamięci wszystkie kwestie wykonał bezbłędnie, bez żadnej wcześniejszej nauki. W późniejszym czasie występował w wielu różnych rolach w szeregu grup teatralnych.