Ingmar Bergman

Ernst Ingmar Bergman (ur. 14 lipca 1918 w Uppsali, zm. 30 lipca 2007 na wyspie Fårö) – szwedzki reżyser filmowy i teatralny, uważany za jednego z najbardziej wpływowych twórców w historii kina. Studiował literaturę i historię sztuki na uniwersytecie w Sztokholmie. Swoją karierę rozpoczął jako reżyser teatralny. W latach 1944–1946 był dyrektorem Teatru w Helsingborgu, 1946-1949 Teatru w Göteborgu, 1952-1958 Teatru w Malmö, 1963-1966 Królewskiego Teatru Dramatycznego w Sztokholmie. Zadebiutował w filmie w latach 40., najpierw jako scenarzysta, potem jako reżyser. W latach 50. zaczął realizować filmy według własnych scenariuszy. Początkowo był bardzo ograniczany przez producentów; jego styl i zainteresowania dopiero się krystalizowały. Pod koniec lat czterdziestych przyjął praktykę przygotowywania przedstawień teatralnych w sezonie zimowym, a kręcenia filmów w letnim, stąd zapewne częsty motyw krótkiego, północnego lata w jego filmach, np. Letni sen, Wakacje z Moniką, Uśmiech nocy, Milczenie. W okresie dyrekcji w Malmö uformowała się grupa aktorów, w skład której wchodzili: Max von Sydow, Gunnar Björnstrand, Bibi Andersson, Harriet Andersson, Ingrid Thulin, a z którymi współpracował zarówno w teatrze, jak i na planie filmowym. W jego twórczości scenicznej wyodrębnić można kilka kręgów tematycznych i związanych z nimi preferencji repertuarowych, a więc autorów i sztuki, do których powracał po wielokroć. Szczególnie chętnie inscenizował dramaty Henryka Ibsena: Peer Gynt, a zwłaszcza te, poświęcone problematyce kobiecej psychologii: Nora, Hedda Gabler. Od Augusta Strindberga przejął sadomasochistyczne piętno relacji pomiędzy kobietami i mężczyznami: Panna Julia, Sonata widm, Gra snów, obecne także w inscenizacjach dramatów Tennessee Williamsa Tramwaj zwany pożądaniem, Edwarda Albeego Kto się boi Virginii Woolf?, Georga Büchnera Woyzeck, Yukio Mishimy Madame de Sade. Osobny krąg tematyczny stanowią inscenizacje szekspirowskie: m.in. Król Lear, Wieczór Trzech Króli – ten ostatni spektakl, Królewskiego Teatru Dramatycznego w Sztokholmie, z Bibi Andersson w roli Violi, pokazano w Warszawie w czerwcu 1975. Motywy przemocy i okrucieństwa wojny obecne były zarówno w inscenizacjach Makbeta oraz Kaliguli Alberta Camusa, jak i niektórych filmach np. Hańba. W Królewskim Teatrze Dramatycznym wyreżyserował również Iwonę, księżniczkę Burgunda Witolda Gombrowicza z Erlandem Josephsonem w roli Króla, pokazaną w Krakowie w październiku 1996 roku. Reżyserował również w teatrze muzycznym: od Wesołej wdówki Franza Lehara po Żywot rozpustnika Igora Strawińskiego, a w filmie zaadaptował Czarodziejski flet Wolfganga Amadeusa Mozarta w formie osiemnastowiecznego przedstawienia w dworskim teatrze w Drottningholmie. Jego reżyseria teatralna odznaczała się przywiązywaniem szczególnej wagi do pracy z aktorem oraz dbałością o dopracowanie scenicznych detali. Sukcesy filmów Uśmiech nocy, Siódma pieczęć i Tam, gdzie rosną poziomki na festiwalach filmowych w Cannes i w Berlinie w latach 1956 i 1957 poprawiły jego pozycję i pozwoliły na twórczą swobodę. Zrealizował ponad 40 filmów, 140 przedstawień teatralnych, kilkanaście spektakli telewizyjnych; napisał kilkanaście scenariuszy dla innych reżyserów. Jest czołowym przedstawicielem tzw. kina autorskiego. Z okazji 50-lecia Festiwalu w Cannes ówczesny dyrektor tegoż festiwalu Gilles Jacob poprosił wszystkich żyjących laureatów Złotej Palmy o wybranie laureata Palmy Palm, największego ich zdaniem żyjącego filmowca. Wybór padł na Bergmana. Był ojcem Evy Bergman, której mężem był szwedzki pisarz Henning Mankell. Większość jego filmów to pesymistyczne dramaty psychologiczne, za pomocą których ukazał nieograniczone psychologiczne możliwości kina jako medium. Jego filmy są zarazem bardzo osobiste i bardzo uniwersalne; zawierają spójną wizję człowieka i świata. Przez całą twórczość Bergmana przewijają się pewne stałe motywy: samotność, trudności w kontakcie z drugim człowiekiem, upokorzenie, człowiek wobec śmierci i cierpienia. Cechuje Bergmana niezwykła dosadność, a nawet okrucieństwo w przeprowadzaniu psychicznej wiwisekcji, operowaniu bezlitosnym, biologicznym konkretem, zwłaszcza w przedstawianiu seksualności i śmierci.