Tove Jansson

Tove Marika Jansson (wymowa szwedzka: [ˈtuːve ˈjaːnsɔn] (odsłuchaj) Tove Jansson i, ur. 9 sierpnia 1914 w Helsinkach, zm. 27 czerwca 2001 tamże) – fińska pisarka, malarka, ilustratorka i rysowniczka komiksowa pochodzenia szwedzkiego. Znana jest najbardziej jako autorka ilustrowanych przez siebie książek dla dzieci o Muminkach, które przetłumaczono na ponad trzydzieści języków. Była także autorką książek dla dorosłych, twórczynią dzieł plastycznych (obrazów i fresków) i ilustratorką książek innych autorów. Pisała po szwedzku. Tove Jansson urodziła się 9 sierpnia 1914 w Helsinkach – do 1917 stolicy Wielkiego Księstwa Finlandii, wchodzącego w skład Imperium Rosyjskiego. Jej ojciec Viktor Jansson (1886–1958) był rzeźbiarzem wywodzącym się z fińskiej mniejszości szwedzkojęzycznej, a matka Signe Hammarsten-Jansson (1882–1970) graficzką i ilustratorką, urodzoną w Szwecji. Tove miała dwóch młodszych braci, którzy również zostali artystami: Per Olov Jansson (1920–2019) fotografem, a Lars Jansson (1926–2000) autorem tekstów i rysownikiem komiksowym. Podczas gdy ich dom znajdował się w Helsinkach, rodzina spędzała okres od końca maja do początku września w wynajętym domku na wyspie Pellinki (szw. Pellinge) w pobliżu Porvoo (szw. Borgå). Tove już od dzieciństwa uwielbiała rysować, a jej rodzice pragnęli, by została artystką. W 1928 jej ilustracje ukazały się w kilku czasopismach, a w 1929 seria obrazkowa w siedmiu odcinkach o dwóch zakochanych larwach wydana została pod tytułem Prickinas och Fabians äventyr przez gazetę dla dzieci „Lunkentus”. Jej rysunki zamieszczało satyryczne pismo „Garm”, gdzie w latach 1929–1953 pojawiło się ponad 500 karykatur i ponad 100 obrazków na okładkę magazynu jej autorstwa. To tam po raz pierwszy na początku lat 40. ukazały się stworzenia podobne do Muminków – Tove nazywała je wówczas „Snorkami”. Gdy miała 15 lat przeniosła się do Szwecji, gdzie zamieszkała u rodziny matki. W latach 1930–1933 studiowała sztukę w Tekniska skolan (obecnie Konstfack) w Sztokholmie. Po powrocie do Helsinek w latach 1933–1937 uczęszczała do szkoły rysunku przy Ateneum, a w 1938 udała się do Paryża na naukę w École d'Adrien Holy i École des Beaux Arts. W latach 30. podróżowała kilka razy do Niemiec, Włoch i Francji. W 1933 wystawiła swój pierwszy obraz. W tym samym roku pod pseudonimem Vera Haij wydała Sara och Pelle och neckens bläckfiskar – pierwszą książkę, z własnymi ilustracjami, napisaną w wieku 14 lat. Brała udział w wystawach, m.in. w 1937 w Gildii Artystów w Helsinkach. Na przełomie lat 30. i 40. uważana była za wyróżniającą się fińską artystkę młodego pokolenia. Pisała w latach 1934–1940 ilustrowane własnoręcznie opowiadania, które publikowano w czasopismach i magazynach bożonarodzeniowych. Do 28 roku życia mieszkała w domu rodzinnym. W 1943 odbyła się jej pierwsza indywidualna wystawa – w galerii w Helsinkach, którą prowadził marszand Leonard Bäcksbacka. Jej kolejna wystawa w tej galerii, w 1946, odniosła komercyjny sukces. Wiosną 1944 przeprowadziła się do studia Ullanlinnankatu w Helsinkach, gdzie mieszkała i tworzyła przez 57 lat, do śmierci. W 1945 pojawił się w księgarniach pierwszy tom cyklu o Muminkach: Małe trolle i duża powódź, wydany zarówno w Helsinkach, jak i w Sztokholmie. Książka nie wzbudziła większego zainteresowania. Pojawiło się ono po dwóch kolejnych częściach: Komecie nad Doliną Muminków (1946), a zwłaszcza po W Dolinie Muminków (1948), kiedy Jansson stała się pisarką znaną i w Finlandii, i w Szwecji.