Nikolai Rimsky-Korsakov

Nikołaj Andriejewicz Rimski-Korsakow (ros. Николай Андреевич Римский-Корсаков; ur. 6 marca?/ 18 marca 1844 w Tichwinie, zm. 8 czerwca?/ 21 czerwca 1908 w Lubieńsku) – rosyjski kompozytor epoki romantyzmu, pedagog, dyrygent, działacz społeczny, krytyk muzyczny; członek „Potężnej Gromadki”. Pośród jego dzieł znajduje się 15 oper, 3 symfonie, dzieła orkiestrowe, koncerty instrumentalne, kantaty, utwory kameralne i wokalne. Nikołaj Rimski-Korsakow pochodził z rosyjskiej rodziny arystokratycznej. Urodził się w Tichwinie, w guberni nowogrodzkiej. Dom rodzinny Rimskich-Korsakowów znajdował się na brzegu rzeki Tichwinki, naprzeciw monasteru Zaśnięcia Matki Bożej. Ojciec kompozytora, Andriej Pietrowicz Rimski-Korsakow (1784-1862) służył jako nowogrodzki wicegubernator, potem jako wołyński gubernator ludowy; matka, Sofja Wasiliewna, była córką chłopki pańszczyźnianej i bogatego ziemianina Skarjatina. Silny wpływ na przyszłego kompozytora miał jego starszy brat, Woin Andriejewicz, oficer morski i przyszły kontradmirał. Nikołaj otrzymał typowe dla swej klasy ogólne wykształcenie. Gdy miał sześć lat rozpoczął lekcje gry na fortepianie, jednak w porównaniu z książkami muzyka wydawała się mieć mniejszy wpływ na chłopca; najbardziej lubił muzykę cerkiewną i rosyjską muzykę ludową. Wkrótce potem grał w orkiestrze nadwornej domu Rimskich-Korsakowów. W wieku 11 lat zaczął komponować swoje pierwsze utwory muzyczne. W wieku dwunastu lat, w 1856 wstąpił do Morskiego Korpusu Kadeckiego w Petersburgu. W 1858 roku u przyszłego kompozytora pojawia się prawdziwe zainteresowanie muzyką: zaznajamia się z operami Rossiniego, Donizettiego i von Webera, jednak największe wrażenie wywarły na nim „Robert Diabeł” Giacomo Meyerbeera i utwory Michaiła Glinki – „Życie za cara”, „Rusłan i Ludmiła”, „Jota aragońska”. Potem zainteresował się muzyką Beethovena (zachwycał się jego „Symfonią pastoralną”), Mozarta i Mendelssohna. „Byłem 16-letnim dzieckiem, uwielbiającym muzykę i bawiącym się nią” – wspominał później. Czując konieczność otrzymania poważniejszego wykształcenia muzycznego, jesienią 1859 roku Nikołaj zaczął brać lekcje u pianisty Fiodora Kanillego. W 1862 zmarł jego ojciec i rodzina Rimskich-Korsakowów przeprowadziła się do Petersburga. W tym samym roku, dzięki Fiodorowi Kanillemu, Nikołaj poznał kompozytora M.A. Bałakiriewa i stał się członkiem jego kółka, co okazało decydujący wpływ na formowanie się jego osobowości i estetyki. W tym czasie do kółka Bałakiriewa, który później nazwano „Potężną Gromadką”, należeli C. Cui i M. Musorgski. Bałakiriew kierował pracą młodszych kolegów i nie tylko pomagał podejmować dobre kompozytorskie decyzje, ale pomagał też w instrumentacji. Pod wpływem i kierownictwem Bałakiriewa Rimski-Korsakow rozpoczął swój pierwszy duży utwór – Pierwszą symfonię. Wedle słów samego kompozytora, szkice początku symfonii istniały jeszcze w latach jego nauki u Kanillego, jednak poważna praca nad dziełem rozpoczęła się w latach 1861–1862 – i „do maja 1862 roku pierwsza część, scherzo i finał symfonii były przeze mnie ukończone i mniej więcej zinstrumentalizowane”. Tej wiosny Nikołaj z wyróżnieniem ukończył Morski korpus i został przyjęty do służby morskiej. Od 1862 do 1865 roku służył na kliperze „Ałmaz”, uczestniczącym w ekspedycji do brzegów północnej Ameryki, dzięki której odwiedził szereg krajów – Anglię, Norwegię, Polskę, Francję, Włochy, USA, Brazylię. Służba na kliperze nie pozostawiała czasu dla muzyki, tak więc jedynym utworem, który pojawił się w tym okresie spod pióra kompozytora to druga część Pierwszej symfonii, Andante, napisane pod koniec 1862 roku. Potem Rimski-Korsakow na jakiś czas wstrzymał prace nad dziełem. Wrażenia, które pozostawiło życie na morzu, później wyraził w „morskich pejzażach”, które udało się mu zapisać w swoich utworach za pośrednictwem instrumentalnych ozdobników. Powróciwszy z podróży, Rimski-Korsakow znowu wchodzi w skład Bałakiriewskiego kółka, zaznajamia się z jego nowymi członkami – chemikiem i początkującym kompozytorem A.P. Borodinem, z idolem kółka A.S. Dargomyżskim, z siostrą Glinki L.I. Szestakową i z P.I. Czajkowskim. Po prośbach Bałakiriewa Rimski-Korsakow wznawia prace nad swoją symfonią – tworzy brakujące trio dla scherzo i całkowicie zmienia instrumentalizację dzieła. Partytura ta (znana jako pierwsza redakcja symfonii) była po raz pierwsze wykonana w 1865 pod batutą Bałakiriewa – wykonawcę wszystkich wczesnych partytur symfonicznych Rimskiego-Korsakowa. Zwracając się pod wpływem Bałakiriewa ku słowiańskim melodiom ludowym, Rimski-Korsakow trzymał się blisko muzyki o kolorycie narodowym, co w przyszłości będzie charakteryzowało dużą część jego twórczości. Znaleziony tutaj muzyczny język był z powodzeniem rozwinięty w takich utworach, jak „Uwertura na trzy rosyjskie tematy” (pierwsza redakcja – 1866) i „Fantazji serbskiej” (1867).