Vivien Leigh

Vivien Leigh, właśc. Vivian Mary Hartley (ur. 5 listopada 1913 w Dardżyling, zm. 8 lipca 1967 w Londynie) – brytyjska aktorka teatralna i filmowa, dwukrotna laureatka Oscara dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej za kreacje Scarlett O’Hary w Przeminęło z wiatrem (1939) i Blanche DuBois w filmowej adaptacji Tramwaju zwanego pożądaniem (1951), rolę, w którą wcielała się także na deskach londyńskiego West Endu. Otrzymała również nagrodę Tony za udział w broadwayowskiej wersji Towarzysza. Po ukończeniu edukacji w szkole teatralnej Leigh zagrała niewielkie role w czterech filmach z 1935 roku. Już dwa lata później zagrała główną postać żeńską w Wyspie w płomieniach (1937). Ceniono ją za ponadprzeciętną urodę, przez co sama Leigh uważała, że jej zdolności aktorskie nie są odpowiednio doceniane. Pomimo sławy i popularności zdobytych dzięki filmom, była przede wszystkim aktorką teatralną. W trakcie 30-letniej kariery zagrała w licznych i różnorodnych rolach: od bohaterek komedii Noëla Cowarda i George’a Bernarda Shawa do klasycznych, szekspirowskich heroin takich jak Ofelia, Kleopatra, Julia czy Lady Makbet. Pod koniec życia wcielała się w postacie charakterystyczne w kilku filmach. Leigh często współpracowała ze swoim drugim mężem, Laurence’em Olivierem, którego żoną była od 1940 do 1960 roku. Razem występowali w wielu filmach i przedstawieniach teatralnych, których reżyserem był często sam Olivier. Przez większość dorosłego życia cierpiała na cyklofrenię. Zyskała reputację osoby, z którą trudno się współpracuje, wskutek czego w jej karierze zdarzały się okresy zastoju. Od połowy lat 40. XX wieku doznawała powtarzających się napadów przewlekłej gruźlicy, która ostatecznie przyczyniła się do jej śmierci w wieku 53 lat. W 1999 roku Amerykański Instytut Filmowy uznał ją za szesnastą najlepszą aktorkę w historii kinematografii amerykańskiej. Urodziła się jako Vivian Mary Hartley w kampusie St. Paul’s School w Dardżyling, leżącym wówczas w Indiach Brytyjskich. Była jedynym dzieckiem angielskiego oficera Ernesta Hartleya, służącego w Kawalerii Indyjskiej, i jego żony, Gertrude Mary Frances (z domu Yackjee; 1888–1972), głęboko wierzącej katoliczki, mającej irlandzkie i armeńskie korzenie. Rodzice Leigh pobrali się w 1912 roku w londyńskiej dzielnicy Kensington. W 1917 roku Ernesta Hartleya przeniesiono do Bangalore, podczas gdy Gertrude i Vivian zamieszkały w Utakamand. Młoda Vivian zadebiutowała jako aktorka w wieku trzech lat, recytując rymowankę „Little Bo Peep” dla amatorskiego koła teatralnego, do którego należała jej matka. Gertrude Hartley zaszczepiła w córce szacunek do literatury, zaznajamiając ją z dziełami Hansa Christiana Andersena, Lewisa Carrolla i Rudyarda Kiplinga, mitologią grecką i folklorem Indii. W wieku sześciu lat Vivian Hartley została wysłana przez matkę do katolickiej szkoły z internatem dla dziewcząt Convent of the Sacred Heart (obecnie funkcjonującym pod nazwą Woldingham School) w Roehampton, w południowo-zachodniej części Londynu. To tam jedna z jej przyjaciółek została przyszłą aktorką, o dwa lata od niej starsza Maureen O’Sullivan, której wyjawiła swoje pragnienie zostania „wielką aktorką” w przyszłości. Ojciec Vivian wypisał ją z tej szkoły, a następnie rodzina Hartleyów wyruszyła w podróż po Europie. Swoją edukację Vivian kontynuowała w szkołach w państwach, w których aktualnie przebywała jej rodzina. W 1931 roku Hartleyowie powrócili do Wielkiej Brytanii. Po seansie filmu z udziałem O’Sullivan oświadczyła rodzicom zamiar zostania aktorką. Ojciec zapisał ją do Royal Academy of Dramatic Art (RADA) w Londynie. W 1931 roku Vivian Hartley poznała Herberta Leigh Holmana, znanego jako Leigh Holman, starszego od niej o trzynaście lat adwokata. Pomimo jego niechęci wobec „ludzi teatru”, pobrali się 20 grudnia 1932 roku. Przerwała studia na RADA. 12 października 1933 roku w Londynie wydała na świat córkę Suzanne, późniejszą żonę Robina Farringtona, któremu urodziła trójkę dzieci. Przyjaciele Leigh zachęcili ją do przyjęcia epizodycznej roli w filmie Things Are Looking Up, który był jej debiutem na dużym ekranie. Wynajęła agenta, Johna Gliddona, który uważał, że imię i nazwisko „Vivian Holman” nie jest odpowiednie dla aktorki. Po odrzuceniu jego propozycji, „April Morn”, przyjęła „Vivien Leigh” jako swój pseudonim artystyczny, zapożyczając nazwisko od drugiego imienia męża i równocześnie zmieniając pisownię imienia z „a” na „e”. Gliddon polecił ją Alexanderowi Kordzie, lecz ten uznał, że Leigh nie posiada potencjału do grania w filmach. Tymczasem udało jej się wystąpić w sztuce Maska cnoty w 1935 roku, za którą zebrała niezwykle pochlebne recenzje, zaczęła udzielać wywiadów, a jej osoba stała się tematem artykułów prasowych. W jednej z nich reporter „Daily Express” dostrzegł „błyskawiczną zmianę na jej twarzy” – była to pierwsza publiczna wzmianka o jej nagłych zmianach w nastroju, które z czasem stało się cechą charakterystyczną Leigh. John Betjeman opisał ją jako „esencję angielskiej młodości”. Korda był widzem na premierowym spektaklu, szybko przyznał się do popełnienia błędu i podpisał z nią umowę na występy w jego filmach. Leigh kontynuowała występy w przedstawieniu, lecz gdy Korda przeniósł ją do większego teatru, aktorka nie była w stanie odpowiednio emitować głosu, by objąć liczniejszą widownię i wkrótce później sztukę zdjęto z afisza. Sama Leigh miała mieszane odczucia wobec nagle zdobytej sławy, uznania ze strony krytyków i związanej z tym presji, na którą nie była przygotowana.