Allen Hughes

Zoja Aleksiejewna Fiodorowa, ros. Зоя Алексеевна Фёдорова, ur. 21 grudnia 1907 w Petersburgu, zm. 10 grudnia 1981 w Moskwie) – radziecka aktorka filmowa. Zasłużona Artystka RFSRR (1965), laureatka dwóch Nagród Stalinowskich drugiego stopnia (1941, 1942). Matka aktorki Wiktorii Fiodorowej. Zyskała powszechne uznanie w ZSRR filmach „Przyjaciółki” (1935), „Muzyka i miłość” (1940 r. – Nagroda Państwowa ZSRR 1944 r.), „Frontowe przyjaciółki” (1942 r. – Nagroda Państwowa ZSRR), „Ożenek” (1944 r.), „Stracone lato” (1962 r.), „Wesele w Malinówce” (1967 r.) „Moskwa nie wierzy łzom” (1979 r.) i innych. W grudniu 1946 roku była represjonowana (otrzymała wyrok 27 lat więzienia za szpiegostwo) i przebywała we Władimirskim Więzieniu do lutego 1955 roku. Zoja Fiodorowa urodziła się 21 grudnia 1907 roku w Petersburgu, w rodzinie robotnika i gospodyni domowej. W 1918 roku rodzina przeprowadziła się do Moskwy, gdzie ojcu Zoji zaproponowano pracę w charakterze naczelnika paszportowej służby Kremla. Jeszcze w szkolnym okresie Zoja uczestniczyła w pracy kółka dramatycznego i marzyła o karierze aktorki, jednakże pod wpływem rodziców po ukończeniu szkoły podjęła pracę rachmistrzyni w sektorze ubezpieczeń państwowych. W 1928 roku Zoja Fiodorowa zaczęła studia teatralne pod kierunkiem Jurija Zawadskiego, a po ich zamknięciu kontynuowała naukę w uczelni przy moskiewskim Teatrze rewolucji, którą zakończyła w 1934 roku. W czasie studiów była zamężna z L.S. Wejclerem (1906–1965), później znanym teatralnym aktorem, do końca życia pracującym w Teatrze Dramatu i Komedii Na Tagance. W 1934 r. wyszłą za mąż za operatora filmowego Władimira Rapoportowa, które to małżeństwo trwało do 1939 roku. Po rozstaniu z Rapaportem spotykała się z lotnikiem Iwanem Kleszcziowym, który poległ w 1942 roku. Będąc studentką Fiodorowa wystąpiła w filmie „Spotkany” (1932 r.), jednakże jej rola nie weszła o ostatecznie przyjętej wersji filmu. Dlatego za jej oficjalny debiut filmowy jest uważany film „Harmonia” (1934 r.). Ogólnokrajową popularność Zoja Fiodorowa zyskała w 1936 r. po zagraniu jednej z głównych ról w filmie „Przyjaciółki”. Nawet areszt ojca w 1938 r. spowodowany sfabrykowanym oskarżeniem nie zaszkodził jej błyszczącej karierze – nadal powierzano jej główne role w filmach. W 1945 r. Fiodorowa poznała amerykańskiego dyplomatę Jacksona Rogersa Tate, którego córkę – Wiktorię – urodziła 13 stycznia 1946 r. (Tate przedtem opuścił ZSRR; Tate później został Wiceadmirałem w USA). Usiłując ukryć fakt urodzenia dziecka którego ojcem był cudzoziemiec, aktorka pospiesznie wyszła za kompozytora Aleksandra Riazanowa, z orkiestrą którego występowała na początku lat 40. Jednakże 27 grudnia 1946 r. Zoja Fiodorowa została aresztowana i po wstępnym pobycie na Łubiance i w Więzieniu Lefortowskim, otrzymała wyrok za szpiegostwo w wymiarze 25 lat łagru zaostrzonego reżimu (ze zmianą na Władimirskie Więzienie). Nadto orzeczono konfiskatę jej całego majątku i zsyłkę dla całej rodziny (członkowie rodziny zdrajcy Ojczyzny – obowiązywał dekret o członkach rodziny zdrajcy ojczyzny tzw. dekret o czesairach /czlienach siemii izmiennikow Rodiny/). Siostra Zoji Fiodorowej – Aleksandra – otrzymała wyrok dożywotniej zsyłki z dziećmi; siostra Marja – 10 lat łagru w Workucie, gdzie pracowała w wytwórni cegieł (zmarła przed odbyciem kary w 1952 roku – w fabryce cegieł była wyjątkowo wysoka śmiertelność osadzonych, ze względu na nagłe zmiany temperatury rzędu 100° C). Od 1947 roku jej córka Wiktoria Fiodorowa (zarazem córka Jacksona Rogersa Tate) żyła na zsyłce we wsi Połudino na południu Kazachstanu, razem z ciocią Aleksandrą i jej dziećmi Niną i Jurijem. Więzienie Zoja Fiodorowa opuściła w 1955 r., w trakcie masowej rehabilitacji osób osądzonych z przyczyn politycznych. W dniu 23 lutego 1955 roku Zoja Fiodorowa zamieszkała wspólnie z córką Wiktorią. Wkrótce potem wróciła do pracy w filmie. W 60. i 70. latach często występowała w filmach radzieckich, głównie w drugoplanowych, charakterystycznych rolach. W 1976 roku aktorce pozwolono odwiedzić USA, gdzie ona spotkała się z Jacksonem Tate. Po śmierci Tate’a w 1978 roku jeszcze dwukrotnie przyjeżdżała do USA do córki (która wyemigrowała do USA w 1975 roku). Wkrótce potem zaczęła gromadzić dokumenty niezbędne do wyjazdu do USA na stałe. 10 grudnia 1981 została zamordowana w swoim mieszkaniu wystrzałem w tył głowy z pistoletu Sauer przez nieznanego sprawcę.