Nikolai Leskov

Nikołaj Siemionowicz Leskow (ros. Николай Семёнович Лесков; ur. 4 lutego?/ 16 lutego 1831 w Gorochowie, Rosja, zm. 21 lutego?/ 5 marca 1895 w Petersburgu, Rosja) – rosyjski prozaik i publicysta. Nikołaj Leskow urodził się w 1831 w Gorochowie w rodzinie Siemiona Dmitrijewicza Leskowa i jego żony Marii Pietrowny Ałfierjewej. Matka Nikołaja pochodziła z rodziny szlacheckiej, która straciła majątek w czasie pożaru Moskwy w 1812. W momencie urodzenia syna miała osiemnaście lat. Ojciec przyszłego pisarza pochodził z rodziny duchownego prawosławnego, w której kolejni męscy potomkowie wstępowali do stanu duchownego. Po ukończeniu seminarium duchownego Siemion odmówił jednak przyjęcia święceń, przez co został wypędzony z rodzinnego domu przez ojca i zarabiał na życie jako prywatny nauczyciel, a następnie urzędnik sądowy. Osiągnął rangę asesora kolegialnego zapewniającą dziedziczne szlachectwo. Następnie był ławnikiem izby karnej w Orle, jednak na skutek zatargu z gubernatorem musiał odejść ze służby i osiąść w majątku Panino bez prawa do emerytury. Do ósmego roku życia Leskow przebywał głównie w dworze w Gorochowie, który stanowił własność męża jego ciotki - Michaiła Strachowa. Zarządcą majątku Strachowa był dziadek przyszłego pisarza Piotr Ałfierjew. Razem z jego dziećmi Nikołaj Leskow uczył się u prywatnego guwernera języków francuskiego i niemieckiego. W 1839 wrócił do rodzinnego domu w Paninie i pozostawał tam przez dwa lata, do momentu rozpoczęcia nauki w gimnazjum w Orle. Nie uzyskał dyplomu końcowego tejże szkoły – przez pięć lat zdołał ukończyć trzy z ośmiu klas, po czym przerwał naukę. Przyczyną szkolnego niepowodzenia był fakt, że pozostawiony w mieście bez kontroli ze strony rodziców Leskow spędzał czas na czytaniu literatury pięknej, nie zaś na nauce. W Orle Leskow zetknął się również z ukraińskim etnografem Opanasem Markowiczem i jego żoną Marią, w przyszłości cenioną literatką rosyjską i ukraińską. Siemion Dmitrijewicz Leskow zdołał uzyskać dla syna stanowisko kancelisty II kategorii w orłowskiej izbie karnej, następnie przyszły pisarz pełnił obowiązki pomocnika referenta. W 1849 jego wuj, Siergiej Ałfierjew, profesor medycyny na Uniwersytecie Kijowskim, zdobył dla niego pracę w komisji poborowej w Kijowie. W mieście tym Leskow zetknął się z przedstawicielami polskich kół kulturalnych, nauczył się także języka ukraińskiego, obracał się w środowisku profesorów i studentów miejscowego uniwersytetu. Cztery lata po ślubie Leskow porzucił pracę w administracji państwowej i został zatrudniony w przedsiębiorstwie „Scott i Wilkins”, która zajmowała się m.in. organizacją przesiedleń chłopów do zasiedlania niemal bezludnych dotąd stepów zawołżańskich. Leskow pełnił w przedsiębiorstwie obowiązki plenipotenta współwłaściciela spółki Scotta i odbył w tym charakterze szereg podróży po całej Rosji. Zdobyte w tym okresie doświadczenia miały istotne znaczenie dla zrozumienia przez niego obyczajów i mentalności ludowej. W 1860 spółka zbankrutowała, przez co przyszły literat ponownie podjął pracę w administracji państwowej, zatrudniony przez kancelarię generał-gubernatora kijowskiego. Jeszcze w tym samym roku postanowił jednak zrezygnować z tej pracy i zostać dziennikarzem. W 1860 Leskow podjął współpracę z pismem „Informator Ekonomiczny, Polityczny i Przemysłowy”, w którym opublikował kilka artykułów na tematy społeczne i gospodarcze. W grudniu tego samego roku w Moskwie, za pośrednictwem poznanych w Kijowie młodych wykładowców uniwersyteckich, skontaktował się z wydawczynią pisma „Russkaja Riecz” Jelizawietą Salias de Tournemir de Tournefort, która zatrudniła go w charakterze stałego korespondenta. Leskow zamieszkał w Petersburgu, kontynuował współpracę z „Informatorem”. Jego popularność i renoma w środowisko dziennikarskim rosła. W ciągu pierwszych dwóch lat aktywności na tym polu Leskow zaczął publikować swoje artykuły w pismach „Siewiernaja Pczeła”, „Otieczestwiennyje Zapiski” i „Wriemia”. W maju 1862 w Moskwie i Petersburgu opublikowana została rewolucyjna odezwa pt. Młoda Rosja, zapowiadająca walkę o socjalizm w Rosji. Niedługo po jej wydaniu, 28 maja, w Petersburgu doszło do pożaru w czasie dorocznego festynu w Ogrodzie Letnim. Ogień powtórzył się jeszcze w kolejnych dniach i zniszczył całkowicie dwa kupieckie kwartały miasta. W Petersburgu pojawiła się plotka, że ogień został podłożony przez Polaków i studentów. Kilku z nich zostało zlinczowanych przez tłum. 30 maja, jeszcze przed ostatecznym opanowaniem żywiołu, Leskow opublikował na łamach pisma „Siewiernaja Pczeła” artykuł, w którym wzywał policję do zidentyfikowania podpalaczy, nadmieniając o istnieniu w tym zakresie pogłosek, nie oceniając jednak ich trafności. Publikacja Leskowa została uznana przez koła liberałów i rewolucyjnych demokratów za denuncjację, a jego samego zaczęto podejrzewać o pracę dla tajnej policji carskiej (III Oddziału Kancelarii Osobistej Jego Cesarskiej Mości).