Anna Akhmatova

Anna Achmatowa (ros. Анна Ахматова, właściwie Anna Andriejewna Gorienko (ros. Анна Андреевна Горенко); ur. 23 czerwca 1889 w Odessie, zm. 5 marca 1966 w Domodiedowie) – jedna z najwybitniejszych rosyjskich poetek XX wieku, czołowa przedstawicielka modernizmu i akmeizmu. Nazywana duszą rosyjskiego Srebrnego Wieku, porównywana z Safoną i Mozartem. Jej twórczość to zarówno refleksyjne, subtelne liryki, jak i uniwersalne, z genialną strukturą wewnętrzną poematy w rodzaju Requiem (1935–40), mistrzowskiej tragedii o terrorze stalinowskim. Pisała utwory różnorodne tematycznie, jak Czas i pamięć, Los artystki, czy Trauma lat życia i tworzenia w cieniu stalinizmu. Jest też autorką prac historycznych o Puszkinie oraz wspomnień o Aleksandrze Błoku i Amedeo Modiglianim. Z niewielkimi przerwami władze radzieckie ledwo ją tolerowały, przez długie okresy zakazywano publikowania jej poezji, a w 1946 roku stała się ofiarą bezpardonowej polityczno-ideowej nagonki ze strony partii, która doprowadziła do powtórnego zakazu publikacji i wystąpień publicznych. Po śmierci Stalina, wraz z nastaniem tzw. odwilży, stopniowo przywracana do życia publicznego i świadomości społeczeństwa ZSRR. Urodziła się w mieście Bolszoj Fontan pod Odessą, w rodzinie inżyniera kapitana drugiej rangi marynarki wojennej (wówczas już w stanie spoczynku). Od 1890 roku mieszkała w Carskim Siole. Uczęszczała tam do miejscowego Gimnazjum Maryjskiego. W 1905 roku, po rozwodzie rodziców zamieszkała z matką, Inną Erazmowną, z domu Stogową, na Krymie. Kontynuowała naukę w Gimnazjum Funduklejewskim w Kijowie, które ukończyła w 1907 roku. W tym samym roku podjęła studia na Wyższych Kursach Żeńskich w Kijowie, a w 1911 – studia w Petersburgu na Wyższych Kursach Historyczno-Literackich Rajewa. Była trzykrotnie zamężna: z Nikołajem Gumilowem (1910–1918), Władimirem Szylejko (1918–1926) i historykiem sztuki Nikołajem Puninem (nieoficjalnie od 1922, oficjalnie 1926–1938). Z pierwszego małżeństwa miała syna, Lwa Nikołajewicza Gumilowa. Tajna informacja o poetce, sporządzona w Leningradzkim Zarządzie Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w 1946 roku, wspomina o profesorze anatomii Władimirze Gieorgijewiczu Garszynie, którego Achmatowa miała uważać za męża po odejściu od niej Punina. Biografie wymieniają też „zakochaną przyjaźń” z Nikołajem Władimirowiczem Niedobrowo (1913–1916). Po pierwszym zamążpójściu dwukrotnie odwiedziła Paryż, a w 1912 roku podróżowała po Włoszech. Z tego okresu datuje się jej znajomość z Amadeo Modiglianim. Po przewrocie bolszewickim (rewolucji październikowej) nie wyemigrowała z Rosji. Podzieliła los własnego narodu i niezależnych twórców w totalitarnym ustroju. Osobiście nie była więziona, ale dotknęło ją to poprzez taki los wielu jej bliskich: w 1921 rozstrzelano Nikołaja Gumilowa, aresztowano, kolejno zwalniano i osadzano w obozach jedynego syna i trzeciego męża (zmarłego ostatecznie w obozie), aresztowano na jej oczach Osipa Mandelsztama. W latach 1923–1940 nie ukazywały się praktycznie żadne jej publikacje. Dotkliwie przeżyła pierwsze (1935) aresztowania syna i męża (zwolniono ich po tygodniu), a potem drugie (1938) syna, skazanego wkrótce w pierwszej instancji na 10 lat obozu, a ostatecznie na lat 5. W okresie od 1922 do 1940 roku praktycznie były zakazane jej poetyckie publikacje. Jako nieproletariacka poetka została w 1925 roku wykluczona z Leningradzkiego Oddziału Wszechrosyjskiego Związku Pisarzy. W tym okresie nadal tworzyła coraz głębsze i coraz bardziej przejmujące poezje, ale większość tych utworów zaginęła (każdego nowego wiersza uczyła się na pamięć, a jego rękopis paliła). Znalazła też nowe zainteresowanie – badanie twórczości Puszkina oraz architektury Petersburga. Sporadycznie wygłaszała na te tematy wykłady. Nieregularnie występowała też na wieczorach poetyckich. Dokonywała przekładów dzieł z zakresu sztuki.