Carlo Goldoni

Carlo Goldoni (ur. 25 lutego 1707 w Wenecji, zm. 6 lutego 1793 w Paryżu) – włoski komediopisarz związany z Wenecją, z zawodu prawnik. Był autorem ponad 200 komedii. We wczesnej młodości Goldoni uległ urokom teatru i zaczął pisać sztuki, a nawet został członkiem wędrownej trupy. Jednak nie porzucił myśli o mieszczańskim stylu życia i po uzyskaniu dyplomu uniwersyteckiego kontynuował karierę adwokacką. W 1748, po ukończeniu przeszło 40 lat i gdy był już autorem ponad 30 sztuk, porzucił zawód prawnika. Zawarł umowę z zespołem Medebacha i zobowiązał się dostarczać dla niego 10 sztuk rocznie. W 1750 nawet powiększył tę liczbę do 16. Następnie związał się z innym teatrem, jednak nie udało mu się uniknąć zaciekłej rywalizacji z dwoma innymi dramatopisarzami weneckimi: Pietro Chiarim i Carlo Gozzim. Zniechęcony wypowiedziami Gozziego opuścił w 1762 Wenecję i przeniósł się na stałe do Paryża, by wesprzeć występujący tam na stałe teatr włoski. Gdy współpraca z teatrem nie przynosiła oczekiwanych rezultatów, został tymczasowo nauczycielem na dworze wersalskim. Jego pisana po francusku komedia Dobroczynny zrzęda (1771) dotarła na deski Comédie-Française. Po francusku napisał też swoje Pamiętniki (1787). Zmarł w nędzy w Paryżu podczas rewolucji francuskiej, w momencie gdy Konwent Narodowy postanowił przyjść mu z pomocą. Goldoni przeciwstawił się i odnowił formę schyłkowej commedia dell’arte. Głosił powrót do pełnego, literackiego tekstu, do charakterów w miejsce typów umownych, do realizmu w przedstawieniu obyczajów, do prostego języka bez wymyślności barokowego stylu. Przeprowadzenie tej zmiany nie było łatwe. Goldoni musiał przekonać nie tylko publiczność, ale i aktorów, niechętnych do podporządkowania się woli autora, ani też odrzucenia maski i skupieniu się na mimice twarzy. Toteż początkowo uciekał się do kompromisu i szczegółowo opracowywał jedynie główną rolę, reszta zaś sztuki zachowywała charakter scenariusza. Walcząc z dekadencją commedia dell’arte, zarazem czerpał z niej obficie, a jego twórczość jest artystycznym dopełnieniem plebejskiej farsy włoskiej. Z jego licznych dzieł, dziełami o trwałej wartości pozostało kilkanaście komedii pełnych werwy, życzliwie spoglądających na człowieka, których pogodny optymizm tchnie atmosferą oświecenia. Okazał się zwłaszcza mistrzem w oddaniu środowiska, obyczajów i języka ludzi z Wenecji (Uczciwa dziewczyna, Awantura w Chioggi, Gbury, Kawiarenka i in.).