Stan Lee

Stan Lee, właśc. Stanley Martin Lieber (ur. 28 grudnia 1922 w Nowym Jorku, zm. 12 listopada 2018 w Los Angeles) – amerykański scenarzysta, producent komiksowy i filmowy, wieloletni prezes i członek zarządu Marvel Comics. W 2008 roku odznaczony został Narodowym Medalem Sztuki. We współpracy z kilkoma artystami, m.in. Jackiem Kirbym, Steve’em Ditko i swoim bratem Larrym Lieberem współtworzył wiele postaci z komiksowego uniwersum Marvela (to m.in. Spider-Man, Iron Man, Hulk, Doktor Strange, Fantastyczna Czwórka, Daredevil, Czarna Pantera, Thor oraz X-Meni). Dzięki niemu Marvel Comics z niewielkiego lokalnego wydawcy zmieniła się w jednego z największych wydawców komiksowych na świecie. Urodził się w Nowym Jorku jako Stanley Martin Lieber. Jego rodzice, Celia Solomon (1898–1947) i Jack Lieber (1893–1965), byli żydowskimi imigrantami z Rumunii. Rodzina przeprowadzała się wielokrotnie na terenie Nowego Jorku. Uczęszczał do szkoły średniej na Bronksie (DeWitt Clinton High School). Jako nastolatek bardzo lubił pisanie. W latach szkolnych zaczął już marzyć o karierze pisarskiej. Początkowo wykonywał drobne zlecenia – pisał nekrologi dla agencji prasowych i zachęcał do wykupienia prenumeraty gazety „New York Herald Tribune”. Podejmował się też innych zajęć dorywczych, był m.in. roznosicielem kanapek i chłopcem na posyłki. Szkołę średnią ukończył w 1939 roku, wcześniej niż jego rówieśnicy[potrzebny przypis]. Z pomocą swojego wuja Robbiego Solomona i wydawcy komiksów Martina Goodmana został pomocnikiem w wydawnictwie Timely Comics, które miało później rozwinąć się i zmienić nazwę na Marvel Comics. Nie miał zamiaru zajmować się komiksami. Marzył o karierze wielkiego pisarza. Wtedy też powstał jego pseudonim literacki – Stan Lee. Jak wyjaśnił wiele lat później, miał zamiar pisać pod swoim prawdziwym nazwiskiem tzw. poważną prozę. Pierwszą jego komiksową publikacją były dialogi do trzeciego numeru komiksu Captain America Comics w maju 1941 roku. Był na tyle zdolny, że bardzo szybko otrzymał posadę redaktora. Wkrótce po wybuchu wojny zgłosił się na ochotnika do wojska. W latach 1942–1945 służył w United States Army Signal Corps, gdzie pisał instrukcje oraz scenariusze filmów szkoleniowych i propagandowych. Wymyślał także slogany reklamowe. Zdemobilizowany został w 1945 roku. W latach 50. Lee wrócił do wydawnictwa, które znane było już wtedy jako Atlas Comics. Kontynuował karierę scenarzysty, pisząc utrzymane w różnej stylistyce komiksy, głównie romanse, westerny oraz sci-fiction. Pod koniec dekady był rozczarowany swoją pracą i rozważał odejście ze spółki. Na początku lat 60. zaproponował zmianę nazwy wydawnictwa na Marvel Comics. W odpowiedzi na rosnącą popularność drużyn superbohaterów, takich jak wydawane przez konkurencyjne DC Comics Justice League Of America, Stan został zobligowany przez swojego szefa Martina Goodmana do stworzenia takiej drużyny. Kiedy dostał zlecenie od Goodmana, chciał już porzucić wydawnictwo. Jego żona Joan namówiła go, by napisał historię zupełnie inną niż dotychczasowe, bardziej nastawioną na myśli bohaterów i zaangażowanie w rzeczywiste problemy świata, w przeciwieństwie do odrealnionych historii z DC. W taki sposób powstali bohaterowie niepozbawieni normalnych, ludzkich problemów, bliżsi czytelnikowi niż znani z komiksów DC niezniszczalny, pomnikowy Superman czy niewyobrażalnie bogaty Batman. Pierwszymi bohaterami stworzonymi przez Stana Lee byli Fantastic Four. Gdy komiksy z nimi w roli głównej odniosły sukces, Stan stworzył kolejnych bohaterów, z którymi czytelnik mógłby się identyfikować. Tak powstali: Hulk, Iron Man, Thor, X-Men (wraz z Jackiem Kirbym), Daredevil (wraz z Billem Everettem), Doctor Strange (razem ze Steve’em Ditko) i najpopularniejszy super heros z uniwersum Marvela, Spider-Man. Wraz z nowym sposobem opowiadania historii o super bohaterach Stan Lee wprowadził inne charakterystyczne dla tego gatunku elementy, jak chociażby ramka na pierwszej stronie komiksu, na której wymienione są nazwiska scenarzysty, rysownika, rysownika kładącego tusz i osoby zajmującej się liternictwem. Nowością były też „strony klubowe”, na których czytelnicy mogli dowiedzieć się, co będzie się działo zarówno w świecie komiksów, jak i w światku komiksowym.