Harvey Keitel

Harvey Johannes Keitel (ur. 13 maja 1939 w Nowym Jorku) – amerykański aktor i producent filmowy i teatralny. Urodził się w nowojorskim Brooklynie jako syn Miriam (z domu Klein) i Harry’ego Keitela, żydowskich emigrantów z Rumunii i Polski. Jego rodzice byli właścicielami i prowadzili restaurację na Brooklynie, jego ojciec pracował jako producent kapeluszy. Dorastał w Brighton Beach, jednej z dzielnic nowojorskiego Brooklynu ze starszą siostrą Renee i starszym od 5 lat bratem Jerry. Ukończył Abraham Lincoln High School i naukę kontynuował w Alexander Hamilton Vocational School, którą porzucił za zbyt hałaśliwe i niesforne zachowanie. W wieku 16 lat wstąpił do United States Marine Corps i brał udział w misjach w czasie działań w Bejrucie (Liban). Po trzech latach zakończył służbę i powrócił do Nowego Jorku, gdzie zamieszkał i prowadził bardzo nieuporządkowane życie, nadużywając seksu, narkotyków i alkoholu. Znalazł pracę najpierw jako sprzedawca w damskim sklepie obuwniczym, który opuścił ze względu na jąkanie. Następnie zatrudniony został na stanowisku stenografa, pracując przez okres dziesięciu lat, dzięki czemu mógł uczęszczać na kursy w nowojorskim Actors Studio. Brał tam lekcje aktorstwa bezpośrednio pod kierunkiem Jamesa Liptona, Franka Corsaro, Lee Strasberga i Stelli Adler. Udało mu się również wyleczyć z jąkania. Przez dziesięć lat grał na scenie off-Broadwayu, m.in. w sztuce Do czwartku (Up to Thursday, 1965) w Cherry Lane Theatre, a jego przyjacielem stał się dramaturg Sam Shepard. Grał w sztuce Harmider (Hurlyburly) Davida Rabe jako Phil w Goodman Theatre w Chicago (1983-84), a potem w nowojorskich teatrach: Promenade Theatre (1984) i Ethel Barrymore Theatre (1984-85). Zadebiutował na Broadwayu w przedstawieniu Śmierć komiwojażera (Death of a Salesman, 1975) Arthura Millera jako Happy w Circle in the Square. Występował także w spektaklach Kłamstwo umysłu (A Lie of the Mind) Sheparda jako Jake w Promenade Theatre (1986) i Goose and Tom-Tom w nowojorskim Mitzi E. Newhouse Theatre (1986). Był też związany z Company of Angels w Los Angeles (1986). Pierwszym filmem, w którym zagrał, był dramat Martina Scorsese Kto puka do moich drzwi? (I Call First, 1967), gdzie jako J.R. był typowym młodym katolikiem włosko-amerykańskim na ulicach Nowego Jorku, który wraz z grupą przyjaciół pije i prowadzi hulaszczy tryb życia. W dramacie Johna Hustona W zwierciadle złotego oka (Reflections in a Golden Eye, 1967) wg powieści Carson McCullers z Marlonem Brando i Elizabeth Taylor był żołnierzem, a w komediodramacie Roberta Altmana Brewster McCloud (1970) z Budem Cortem pojawił się jako fotograf. Stał się potem obok Roberta De Niro jedną z najważniejszych „twarzy” Scorsese w filmach: gangsterskim Ulice nędzy (Mean Streets, 1973) w roli Charliego, który - choć jest gorliwym katolikiem - należy do mafii, bo brakuje mu charakteru, melodramacie Alicja już tu nie mieszka (Alice Doesn't Live Here Anymore, 1974) jako Ben o gorącym temperamencie, który zbiera amunicję do pistoletu z Ellen Burstyn i Krisem Kristoffersonem, oraz thrillerze psychologicznym Taksówkarz (Taxi Driver, 1976) w drugoplanowej roli 'Sporta' Matthew, za którą był nominowany do nagrody nowojorskich krytyków. Wystąpił jako Ed Goodman w westernie komediowym Altmana Buffalo Bill i Indianie (Buffalo Bill and the Indians, or Sitting Bull’s History Lesson, 1976) z Paulem Newmanem i Burtem Lancasterem, a jako Tony „Szybki” Malatesta w czarnej komedii Łapiduchy (Mother, Jugs & Speed, 1976) z Billem Cosby i Raquel Welch. Można go było zobaczyć także w brytyjskim dramacie historycznym Ridleya Scotta Pojedynek (The Duellists, 1977) wg opowiadania Josepha Conrada u boku Keitha Carradine, dramacie Fingers (1978) jako znakomity młody pianista i kolekcjoner Jimmy „Fingers” Angelell z Tanyą Roberts oraz dreszczowcu fantastycznonaukowym Stanleya Donena Saturn 3 (1980) z Kirkiem Douglasem i Farrah Fawcett. W 1989 był nominowany do Złotej Maliny jako najgorszy aktor drugoplanowy za postać Judasza Iskarioty w dyskusyjnym i wywołującym wiele kontrowersji dramacie Martina Scorsese Ostatnie kuszenie Chrystusa (The Last Temptation of Christ, 1988) z Willemem Dafoe. Z kolei kreacja gangstera z Los Angeles Meyera Harrisa „Mickeya” Cohena w dramacie kryminalnym Barry’ego Levinsona Bugsy (1991) z Warrenem Beatty i Annette Bening przyniosła mu nominację do Oscara i Złotego Globu dla najlepszego aktora drugoplanowego. Zagrał tytułowego bohatera w dramacie Abela Ferrary Zły porucznik (Bad Lieutenant, 1992). Za rolę reżysera Eddiego Israela w dramacie Ferrary Niebezpieczna gra (Dangerous Game/Snake Eyes, 1993) z Madonną otrzymał Złoty Ciak na Festiwalu Filmowym w Wenecji.