Matt Damon

Matt Damon, właśc. Matthew Paige Damon (ur. 8 października 1970 w Cambridge) – amerykański aktor, scenarzysta, producent filmowy i filantrop. Laureat Oscara wraz z Benem Affleckiem za najlepszy scenariusz oryginalny do filmu Buntownik z wyboru (1997). Urodził się w Cambridge w Massachusetts jako drugi syn Nancy Carlsson-Paige, profesorki edukacji dziecięcej, i Kenta Telfera Damona, sprawozdawcy podatkowego i maklera giełdowego. Jego rodzina miała pochodzenie angielskie, szkockie i walijskie ze strony ojca, a fińskie, szwedzkie i norweskie ze strony matki. W 1973 jego rodzice rozwiedli się, gdy miał dwa lata i spędził część swojego dzieciństwa w bostońskiej komunie z matką, specjalistką od edukacji dzieci. Jego starszy brat Kyle został artystą rzeźbiarzem. Uczęszczał do Cambridge Alternative School i Cambridge Rindge & Latin School. Jako licealista brał udział w przedstawieniach. W tym czasie nawiązał trwałą przyjaźń ze swoim sąsiadem Benem Affleckiem. Studiował język angielski na Uniwersytecie Harvarda, ale w 1992 porzucił studia. Wystąpił w studenckich sztukach teatralnych, takich jak Burn This i A... My Name is Alice. Jako student na Harvardzie zadebiutował na kinowym ekranie w wieku 18 lat w komedii romantycznej Donalda Petrie Mystic Pizza (1988), gdzie miał jedną linijkę dialogu: „Hej mamo, chcesz moje zielone rzeczy?” („Mom, do you want my green stuff?”) grając Steamera Windsora, młodszego brata chłopaka Daisy (Julia Roberts). Grał w dramacie Leonarda Nimoya Dobra matka (1988) z Diane Keaton, dramacie familijnym fantasy Pole marzeń (Field of Dreams, 1989) u boku Kevina Costnera, telewizyjnym dramacie TNT Czcij ojca swego (1990) i dramacie sportowym Więzy przyjaźni (School Ties, 1992) z Brendanem Fraserem. Opuścił uniwersytet w 1992, przed obroną tytułu licencjata sztuki, aby w Los Angeles wystąpić w westernie Waltera Hilla Geronimo: amerykańska legenda (Geronimo: An American Legend) jako pułkownik Britton Davis, błędnie spodziewając się, że film odniesie duży sukces. Jego pierwszą większą rolą była kreacja Ilario, żołnierza uzależnionego od heroiny w dramacie wojennym Edwarda Zwicka Szalona odwaga (1996) z Denzelem Washingtonem i Meg Ryan. W 1992 Damon i Ben Affleck współpracowali nad scenariuszem zatytułowanym Buntownik z wyboru (Good Will Hunting), opowiadającym o młodym geniuszu matematycznym. Po długich zmaganiach o wyprodukowanie scenariusza, Miramax wykupił prawa do filmu w 1996. Z Damonem, Affleckiem i Robinem Williamsem, film Buntownik z wyboru (1997) w reżyserii Gusa Van Santa spotkał się zarówno z uznaniem krytyków, jak i publiczności. Obaj zostali uhonorowani Złotym Globem i Oscarem za najlepszy scenariusz oryginalny, a także zostali uhonorowani Humanitas Prize za film fabularny i Nagrodą Satelity dla najlepszego scenariusza oryginalnego. A za rolę wybitnie uzdolnionego chłopaka Willa Huntinga zdobył ShoWest Convention jako gwiazda jutra i nagrodę na 48. Festiwalu Filmowym w Berlinie za wybitne osiągnięcie indywidualne oraz nominację do Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego i Złotego Globu dla najlepszego aktora w filmie dramatycznym. Brał udział w castingu do roli Jimmy’ego Emmetta w czarnej komedii Za wszelką cenę (1995), Fee Heroda „The Kida” w westernie Szybcy i martwi (1995), Aarona Stemplera w dreszczowcu Lęk pierwotny (1996) i Petera Appletona w dramacie Majestic (2001). Aby udoskonalić swój południowy akcent do roli Rudy’ego Baylora w dramacie kryminalnym Francisa Forda Coppoli Zaklinacz deszczu (1997), za darmo opiekował się barem w Knoxville w Tennessee, a później zatrudnił jednego z klientów jako trenera dialektu. W dramacie wojennym Stevena Spielberga Szeregowiec Ryan (1998) u boku Toma Hanksa zagrał tytułową postać szeregowca Jamesa Francisa Ryana. W 1998 został wybrany jako jeden z „50 najpiękniejszych ludzi na świecie” przez magazyn „People”. W 1999 zdobył nominację do Teen Choice Awards jako ulubiony aktor filmowy. Kreacja socjopatycznego Toma Ripleya w dramacie kryminalnym Anthony’ego Minghelli Utalentowany pan Ripley (The Talented Mr. Ripley, 1999) przyniosła mu nominację do Złotego Globu dla najlepszego aktora w filmie dramatycznym oraz MTV Movie Award w dwóch kategoriach: najlepszy czarny charakter i najlepszy występ muzyczny „Tu Vuo' Fa L’Americano” z Jude’em Law i Fiorello. Steven Soderbergh obsadził go w roli Linusa Caldwella w komedii kryminalnej Ocean’s Eleven: Ryzykowna gra (2001) i jego kontynuacjach – Ocean’s Twelve: Dogrywka (2004) i Ocean’s Thirteen (2007) z gwiazdorską obsadą (George Clooney, Brad Pitt, Andy García i Julia Roberts). W 2002 wystąpił na West Endzie w londyńskim Garrick Theatre w roli dilera narkotyków Dennisa w sztuce Kennetha Lonergana To nasza młodość (This Is Our Youth) z Caseyem Affleckiem i Summer Phoenix. W ekranizacjach powieści Roberta Ludluma – Tożsamość Bourne’a (2002), Krucjata Bourne’a (2004), Ultimatum Bourne’a (2007) i Jason Bourne (2016) wcielił się w postać Jason Bourne’a. Filmy te nie tylko odniosły sukces komercyjny, ale także zdobyły uznanie krytyków. Jako południowoafrykański zawodnik rugby Francois Pienaar w dramacie biograficznym Invictus – Niepokonany (2009) w reż. Clinta Eastwooda zdobył nominację do Oscara i Złotego Globu i Nagroda Gildii Aktorów Filmowych jako najlepszy aktor drugoplanowy. Za rolę astronauty Marka Watneya w dramacie fantastycznonaukowym Ridleya Scotta Marsjanin (2015) otrzymał Złoty Glob dla najlepszego aktora w filmie komediowym lub musicalu oraz był nominowany do Oscara, Nagrody Brytyjskiej Akademii Filmowej i Nagrody Saturna w kategorii najlepszy aktor. Jako jeden z producentów dramatu Kennetha Lonergana Manchester by the Sea (2016) zdobył nominację do Oscara za najlepszy film.