Oliver Stone

William Oliver Stone (ur. 15 września 1946 w Nowym Jorku) – amerykański reżyser filmowy, scenarzysta i producent. Był jedenastokrotnie nominowany do Oscara, jako scenarzysta, producent i reżyser. Zdobył trzy Oscary, za scenariusz do filmu Midnight Express (1978) oraz reżyserię Plutonu (1986) i Urodzonego 4 lipca (1989). Otrzymał dwa wyróżnienia Gildii Amerykańskich Reżyserów (Directors Guild of America Awards) za Pluton (1986) i Urodzonego 4 lipca (1989), oraz został uhonorowany przez Gildię Amerykańskich Scenarzystów (Writers Guild of America Award) za Midnight Express (1978). Ma też na koncie trzy Złote Globy za reżyserię (Pluton, Urodzony 4 lipca i JFK) oraz scenariusz (Midnight Express). W 1996 został uznany za najlepszego reżysera przez Krytyków Filmowych z Chicago za film Nixon (1995). Był także wyróżniony przez rząd francuski w 1992 orderem, Chevalier dans les Ordres d'Arte et Lettres. Znany ze swoich lewicowych poglądów i krytycznego spojrzenia na Stany Zjednoczone drugiej połowy XX wieku. Wyreżyserował filmy: Seizure (1973), The Hand (1981), Salwador (1986), Pluton (1986), Wall Street (1987), Talk Radio (1988), Urodzony 4 lipca (1989), The Doors (1991), JFK (1991), Pomiędzy niebem a Ziemią (1993), Urodzeni mordercy (1994), Nixon (1995) i Droga przez piekło (1997). W wielu przypadkach był koproducentem filmów, które reżyserował. Urodził się w Nowym Jorku jako syn Francuzki, Jacqueline (z domu Goddet) i Żyda, Louisa Stone’a, maklera papierów wartościowych. Uczęszczał do nowojorskiej szkoły średniej Trinity School. W 1962, gdy miał 16 lat, jego rodzice rozwiedli się nagle. Matka Stone’a była często nieobecna, a jego ojciec miał duży wpływ na jego życie; Z tego powodu relacje ojciec-syn miały się mocno pojawić w filmach Stone’a. W 1964 ukończył The Hill School w Pottstown, w Pensylwanii. Studiował na Uniwersytecie Yale’a, jednak w czerwcu 1965 porzucił studia i przez sześć miesięcy uczył języka angielskiego uczniów szkół średnich w Sajgonie we Free Pacific Institute w Wietnamie Południowym. Pracował też jako taksówkarz i rybak. W kwietniu 1967 Stone zaciągnął się do United States Army i jako ochotnik walczył podczas wojny wietnamskiej. Od 16 września 1967 do kwietnia 1968 służył w Wietnamie z 2 plutonem, kompanią B, 3 batalionem 25 Dywizja Piechoty i był dwukrotnie ranny w akcji. Został odznaczony Brązowym Orderem za Odwagę. Po powrocie do domu, w 1971 ukończył przerwane studia i otrzymał licencjat sztuk pięknych w Szkole Filmowej na Uniwersytecie Nowojorskim, gdzie jego profesorem był m.in. Martin Scorsese. W 1973 wyreżyserował swój pierwszy film. Jednak kanadyjsko-amerykański horror Seizure z Martine Beswick, Hervé Villechaize i Troyem Donahue nie zdobył przychylności ani krytyków ani widzów. W 1979 otrzymał Oscara za najlepszy scenariusz adaptowany do biograficznego dramatu kryminalnego Alana Parkera Midnight Express (1978) z Bradem Davisem. Kiedy nazwisko Stone’a stało się sławne, udało mu się zebrać fundusze, które pozwoliły mu w 1981 wyreżyserować psychologiczny horror Ręka (The Hand) z Michaelem Cainem i Andreą Marcovicci w roli głównej. Swoim filmem JFK (1991) z Kevinem Costnerem w roli Jima Garrisona w oparciu o książki Jima Marrsa Crossfire: The Plot That Killed Kennedy oraz Jima Garrisona On the Trail of the Assasins, rozbudził na nowo debatę na temat zamachu na prezydenta Kennedy’ego. Przychylnie przyjęty przez krytyków i publiczność, JFK okazał się nie tylko sukcesem kasowym, bo był nominowany w ośmiu kategoriach do Oscara, ostatecznie uhonorowany dwiema (najlepsze zdjęcia Roberta Richardsona i najlepszy montaż Joe Hutshinga i Pietro Scalii). W roli Mariny Oswald, żony Gary’ego Oldmana wystąpiła Polka, Beata Poźniak. Kontrowersje, jakie wywołała premiera filmu, spowodowała, że w amerykańskim Kongresie przyjęta została Ustawa podpisana przez ówczesnego prezydenta George’a Busha. Na tej podstawie postanowiono ujawnić miliony stron niepublikowanych dotąd materiałów rządowych dotyczących zabójstwa Kennedy’ego, które zgodnie z rozporządzeniem sprzed kilkunastu lat jeszcze przez długi czas miały pozostać nienaruszone w tajnych archiwach - był to pierwszy raz, kiedy rząd ustanawia nowe prawo po reakcji, jaką wywołał film fabularny. Kolejny film polityczny wyreżyserowany przez Stone’a Nixon (1995) z Anthony Hopkinsem jako prezydentem Stanów Zjednoczonych Richardem Nixonem, zdobył cztery nominacje do Oscara, za aktorstwo w dwóch kategoriach: najlepszy aktor – Anthony Hopkins i najlepsza aktorka drugoplanowa – Joan Allen, oryginalny scenariusz, i ścieżkę dźwiękową - najlepsza muzyka w dramacie – John Williams, a także rzesze zwolenników pośród wymagających krytyków, dzięki wyjątkowo dokładnie nakreślonemu i zrównoważonemu portretowi Nixona.