Pyotr Mamonov

Piotr Nikołajewicz Mamonow (ros. Пётр Никола́евич Мамо́нов) (ur. 14 kwietnia 1951 w Moskwie, zm. 15 lipca 2021 tamże) – radziecki i rosyjski muzyk rockowy, aktor, poeta, prezenter radiowy, znany z grupy muzycznej „Zwuki Mu” (ros. Зву́ки Му) oraz filmów i występów solowych. Piotr Mamonow urodził się 14 kwietnia 1951 roku w Moskwie; dorastał w inteligenckiej rodzinie: jego ojciec był inżynierem, specjalistą od wielkich pieców, natomiast matka – tłumaczką z języków skandynawskich. Dzieciństwo spędził przy zaułku Bolszoj Karetnyj, w domu pod numerem 17, na tym samym podwórku, na którym dorastał Włodzimierz Wysocki. Jego rodzice rozstali się w połowie lat pięćdziesiątych; następnie jego matka związała się z inżynierem Mikołajem Bortniczukiem. Ze związku tego 13 lipca 1958 roku urodził się przyrodni brat Piotra, Aleksiej Bortniczuk. Ani sąsiedzi, ani nauczyciele nie wróżyli mu świetlanej przyszłości: chłopak wprawdzie świetnie tańczył, ale też zębami otwierał butelki z piwem, dużo się bił i często wciągał w niebezpieczne sytuacje. Sięgał po alkohol, potem narkotyki. Przejawiał skłonności zarówno do zachowań patologicznych, jak i artyzmu. Przez wiele lat nie był w stanie zdecydować, która z ról bardziej mu bardziej pasuje, i ślizgał się między performance’ami a chuligańskimi wybrykami. Chłopca wyrzucono z dwóch szkół średnich za to, że nieustannie „urządzał cyrk” – na przykład musiał opuścić szkołę po wybuchu zorganizowanym w pobliżu sali chemicznej. Jako nastolatek ubierał się jak bikiniarz, ale taka moda nie wystarczała mu do wyrażenia wrodzonej artystycznej ekspresji, dlatego Piotr często uciekał się do niestandardowych środków, na przykład chodząc ulicą z klamką zamiast kolczyka. W młodości często przebywał wśród moskiewskich hippisów, choć ideały tej subkultury traktował sceptycznie, cyklicznie się z nimi ścierał i walczył. Jedna z jego licznych bójek poskutkowała blizną na brzuchu (co można zobaczyć w filmie Igła, w którym zagrał ponad dwadzieścia lat później). Podczas innego incydentu, który miał miejsce w ogrodzie Ermitażu, został zaatakowany zaostrzonym pilnikiem, który uderzył go w okolicę serca. Mimo silnego krwawienia lekarzom udało się go uratować; po kilku operacjach wyszedł z czterdziestodniowej śpiączki. Od tego czasu na piersi pozostała mu charakterystyczna blizna. Nadpobudliwość i chęć szokowania skłaniały go do wykonywania niezwykłych „performance’ów”, np. spacerując po parku czasami uciekał i udawał, że uderza w ścianę z pełną prędkością, by w następstwie leżeć i obserwować gromadzących się wokół niego ludzi. Aby uniknąć wojska, odgrywał wariata – został zbadany w szpitalu psychiatrycznym i uznany za niezdolnego do służby. W tym samym miejscu, w szpitalu, zaprzyjaźnił się z przyszłym popularnym w Rosji dziennikarzem rockowym Artiomem Troickim, który później odegrał ważną rolę w jego karierze. Już w dzieciństwie z entuzjazmem uczył się grać na gitarze i marzył o sławie muzyka rockowego. W liceum założył swój pierwszy zespół o nazwie „Express”, który działał od połowy do późnych lat sześćdziesiątych i wczesnych siedemdziesiątych grający covery popularnych zespołów rockowych, jak The Beatles, The Rolling Stones i Led Zeppelin, chociaż sam Mamonow preferował R&B, muzykę soul i rock and roll. Według wspomnień osób, które go znały osobiście Mamonow od wczesnego dzieciństwa uwielbiał tańczyć, chętnie wykonywał shake, rock and roll, twist, już w latach szkolnych wykazywał niesamowitą gibkość i ekspresję ciała. Jego najlepszy przyjaciel i kolega z czasów szkolnych Aleksander Lipnicki (współtwórca Zwuki Mu) powiedział o tym, że pod względem umiejętności tanecznych Piotr nie miał sobie równych w całym mieście. Mamonow dość wcześnie uzyskał dostęp do trudno osiągalnych płyt zachodnich muzyków. Zawdzięczał to temu, że ojczym Aleksandra Lipnickiego, wielki meloman, Wiktor Suchodriew, pracował jako osobisty tłumacz Breżniewa i dzięki temu stanowisku miał okazję sprowadzić wiele różnych nagrań z zagranicy. W przeciwieństwie do panującej wśród radzieckich muzyków rock-and-rollowych mody na Beatlesów, Mamonow cenił sobie raczej afroamerykańskich wykonawców: Milesa Davisa, Chubby’ego Checkera, Raya Charlesa, Ike’a Turnera i innych. W 1979 roku uzyskał wykształcenie techniczne w Moskiewskiej Poligraficznej Szkole Technicznej, po czym studiował przez trzy lata (1979-1982) w Moskiewskim Instytucie Poligraficznym na wydziale edytorskim, ale nie udało mu się go ukończyć. Niewiele wiadomo o tym okresie jego życia, sam muzyk nie lubi wspominać tamtych czasów, którym towarzyszyły osobiste tragedie, depresja i nieprzystosowanie społeczne. Wiadomo, że gdzieś w połowie lat siedemdziesiątych ożenił się i ze związku tego miał syna, ale małżeństwo to trwało bardzo krótko. Przez jakiś czas, w 1979 roku, mieszkał z nauczycielką języków obcych i artystką Olgą Gorochową, ale i ten romans był krótkotrwały. Jak zapisała ona we wspomnieniach: „Pietia siedział w domu, często zakładał słuchawki i ze złym wyrazem twarzy słuchał Weather Report. Potem przez cały czas śniło mi się, że uciekam przed nim, lecę gdzieś w górę, a on mnie łapie i ciągnie w dół.” Pomimo wielkiej miłości do muzyki Mamonow na długi czas porzucił aktywność artystyczną. W ciągu dziesięciu lat udało mu się zmienić wiele różnych zawodów. Pracował jako korektor i kierownik działu listów w miesięczniku „Pionier”. Jak wspominał dziennikarz i reżyser, Andriej Maksimow, pracujący wówczas z Mamonowem w wyżej wymienionym czasopiśmie: „Piotr pisał artykuły o timurowcach i spotkaniach pionierów. Był bardzo życzliwy i hojny. Zarabiał – i od razu wszystko trwonił. Ponadto Mamonow pracował jako zecer w drukarni, sanitariusz-masażysta, operator windy, ładowacz w sklepie spożywczym, strażak w kotłowni przy elektrociepłowni. Natomiast dzięki biegłej znajomości języka angielskiego i norweskiego (tego drugiego nauczył się od matki), zajmował się tłumaczeniem poezji, która następnie była publikowana w antologiach. Ze względu na swoją ekspresyjną naturę Mamonow nie przebywał długo w żadnym miejscu, a problemy z alkoholem i ciągłe trudności finansowe wywoływały u niego depresyjny nastrój. Tłumiony niepowodzeniami miłosnymi osiadł w mieszkaniu komunalnym na odludnej moskiewskiej dzielnicy Czertanowo. Z powodu bezrobocia często głodował, a nawet chwilowo się nie alkoholizował, ale jednocześnie aktywnie pisał wiersze – w 1980 roku skomponował około siedemdziesięciu piosenek. Po zgromadzeniu wystarczającej ilości materiału zaprosił Artiemija Troickiego, który już wtedy stał się znanym krytykiem muzycznym, i zagrał dla niego na gitarze swoje najbardziej udane utwory. Wspomnienia z tego spotkania zostały uwiecznione w książce „Rock w Sojuzie”: „To było niesamowicie zabawne, mocne i niezwykłe. Szaleńczo napięta polka rockowa na jednym lub dwóch akordach, wykonywana z krzykiem, świszczącym oddechem przeplatanym ciszą. Zainspirowany tą pochwałą Mamonow postanowił stworzyć własną grupę rockową. Najpierw odbywał próby ze swoim młodszym bratem Aleksiejem Bortniczukiem, a następnie zaprosił klawiszowca Pawła Chotina i Aleksandra Lipnickiego do gry na basie. Tak powstała formacja „Zwuki Mu”. Mamonow wraz z zespołem regularnie koncertował w mieszkaniach, poznając po drodze inne moskiewskie i leningradzkie zespoły undergroundowe. Zaprzyjaźnił się z członkami grup: „Centrum”, „Brawo”, „Akwarium”, „Zoo”, „Kino”; często dawali wspólne występy, wymieniali się doświadczeniami, a nawet przekazywali sobie poszczególnych muzyków. Wieści o zespole z niezwykłym wokalistą szybko rozproszyły się po całym mieście, coraz częściej odbywające się koncerty zaczęły przynosić dochody. Życie osobiste również uległo poprawie, w 1982 roku Mamonow poślubił Olgę, tancerkę corps de ballet, która urodziła mu dwóch synów.