Sergio Leone

Sergio Leone (ur. 3 stycznia 1929 w Rzymie, zm. 30 kwietnia 1989 tamże) – włoski reżyser i scenarzysta filmowy, twórca i przedstawiciel spaghetti westernu. Swoją karierę w filmie Leone zaczynał jako asystent reżysera przy produkcjach włoskich i amerykańskich. Sławę zdobył jako twórca tak zwanej dolarowej trylogii (Za garść dolarów, Za kilka dolarów więcej, Dobry, zły i brzydki), stanowiącej polemikę z motywami występującymi w klasycznych hollywoodzkich westernach. Owa trylogia wypromowała aktora Clinta Eastwooda i przełamała monopol Stanów Zjednoczonych na produkcję westernów. Dalszy etap twórczości reżysera stanowią westerny Pewnego razu na Dzikim Zachodzie i Garść dynamitu oraz dramat gangsterski Dawno temu w Ameryce. W twórczości Leone dostrzegano między innymi wpływy włoskiego neorealizmu, inspirację sztuką surrealistyczną oraz postmodernistyczną. Bezpośrednio oddziaływał on na pokolenie twórców amerykańskich lat 60. i 70. XX wieku, mimo że początkowo jego filmy spotykały się z niepochlebnymi recenzjami ze strony amerykańskich krytyków. Dzieła włoskiego twórcy jednak ulegały stopniowej rehabilitacji, a jego wpływ sięgnął takich filmowców, jak Sam Peckinpah, Clint Eastwood, Robert Rodriguez i Quentin Tarantino. Sergio Leone urodził się 3 stycznia 1929 roku w Rzymie. Jego ojcem był reżyser filmów niemych Vincenzo Leone (pod pseudonimem Roberto Roberti), a jego matką – aktorka Edvige Valcarenghi. Mimo nalegań ojca, żeby studiował prawo, Sergio Leone postanowił podjąć pracę w kinematografii. Leone rozpoczął karierę w 1948 roku jako asystent reżysera Vittoria De Siki przy filmie Złodzieje rowerów. W latach 50. XX wieku pracował przy około pięćdziesięciu filmach włoskich i amerykańskich, między innymi Helenie Trojańskiej Roberta Wise’a i Ben-Hurze Williama Wylera. Po raz pierwszy przejął obowiązki reżyserskie, zastępując Mario Bonnarda przy kręceniu obrazu Ostatnie dni Pompei z 1959 roku. Pierwszym autonomicznym dziełem Sergia Leone był nakręcony w 1960 roku, osadzony w czasach starożytnych kostiumowy film przygodowy Kolos z Rodos. Kręcony w Hiszpanii i we Włoszech film traktował o pięciu żołnierzach greckich, którzy dostają zadanie zniszczenia Kolosa Rodyjskiego. Recenzent pisma „The New York Times”, Howard Thompson, ocenił Kolosa z Rodos jako film dobrze wykonany pod względem wizualnym, ale absurdalny pod względem fabuły. Na początku lat 60. XX wieku we włoskiej kinematografii nastąpił kryzys finansowy, który omal nie przyniósł ruiny finansowej wytwórni Cinecittà, w której pracował Leone. Biorąc pod uwagę sukces niemieckich westernów opartych na powieściach o Winnetou, włoski reżyser nakręcił w 1964 roku film kowbojski Za garść dolarów inspirowany dziełem Akiry Kurosawy Straż przyboczna, rozpoczynający tak zwaną dolarową trylogię. Jego budżet wynosił 200 000 dolarów amerykańskich. Główną rolę bezimiennego kowboja, który przybywa do wioski ogarniętej walką między dwoma gangami, przyjął wówczas mało znany Clint Eastwood, choć Leone zamierzał powierzyć ją Henry’emu Fondzie, a potem Jamesowi Coburnowi. Muzykę do filmu stworzył szkolny kolega reżysera, Ennio Morricone, który stał się stałym współpracownikiem Leone. W Za garść dolarów został przełamany hollywoodzki schemat klasycznego filmu kowbojskiego, w którym istniał wyraźny podział na dobrych bohaterów unikających przemocy i bandytów ją preferujących. Główny bohater filmu kieruje się w swych poczynaniach wyłącznie zyskiem, gangsterzy nie przejawiają żadnych cech pozytywnych, a kobiety, które w hollywoodzkich filmach odgrywały ważną rolę, zostały zmarginalizowane. Dzięki subtelnym zbliżeniom, długim sekwencjom i eksperymentalnej muzyce Morricone Za garść dolarów zyskał miano filmu artystycznego. Jakkolwiek nie był on pierwszym westernem zrealizowanym we Włoszech (przed nim nakręcono około 25 innych), ustanowił podstawę nurtu spaghetti westernów, charakteryzującego się wysokim poziomem przemocy i czarnym humorem. Za garść dolarów odniósł znaczący sukces we Włoszech i innych państwach Europy Zachodniej, zarabiając 3,5 miliarda lirów; przez amerykańską krytykę został przyjęty sceptycznie, mimo to przyniósł w Stanach Zjednoczonych zysk o wartości 14,5 miliona dolarów. Dzięki niemu Eastwood zyskał międzynarodową sławę, a Cinecittà została uratowana przed bankructwem.