Tilda Swinton

Tilda Swinton (właśc. Katherine Matilda Swinton; ur. 5 listopada 1960 w Londynie) – brytyjska aktorka filmowa, modelka i artystka, znana z ról w filmach Dereka Jarmana, Jima Jarmuscha czy Wesa Andersona, laureatka Oscara i nagrody BAFTA za rolę drugoplanową w filmie Michael Clayton. Wychowywała się w szkockiej rodzinie szlacheckiej wywodzącej się z saskiego rodu Edulfingów z Bernicji. Jej drzewo genealogiczne sięga trzydziestu sześciu pokoleń wstecz do czasów Alfreda Wielkiego (886 r.), a według niektórych genealogów nawet początków VIII w. Dzieciństwo spędziła w zamku w Berwickshire – własności jej rodu od IX w. Ojciec Tildy, generał major sir John Swinton, jest kawalerem Orderu Imperium Brytyjskiego, komandorem Królewskiego Orderu Wiktoriańskiego i byłym dowódcą przybocznej straży królowej brytyjskiej. Matka, Judith Balfour Killen pochodzi z Australii. Gdy Tilda skończyła 10 lat, została wysłana do West Heath Girls’ School, elitarnej szkoły z internatem w Kent (gdzie jedną z jej szkolnych koleżanek była Diana Spencer), następnie do Fettes College w Edynburgu. Kilka lat później na Uniwersytecie w Cambridge studiowała na wydziale nauk społecznych i politycznych, następnie rozpoczęła studia na kierunku filologia angielska. Dyplom z dwóch fakultetów: socjologii i literatury angielskiej uzyskała w 1983 r., jednak mimo dobrego wykształcenia, nie planowano dla niej innej kariery niż rola żony u boku arystokraty. Tilda zbuntowała się przeciwko rodzinie: Już w czasach studenckich występowała na deskach teatrów. Po studiach zaczęła grać w Traverse Theatre w Edynburgu i w prestiżowym Royal Shakespeare Company. Zagrała m.in. rolę Mozarta w Mozarcie i Salierim według Puszkina. Jej kreację w Matce Courage i jej dzieciach Brechta po dwudziestu latach krytyczka z dziennika „The Guardian” wspomina jako perwersyjną reklamę piękna. Po rezygnacji z teatru chciała zostać dziennikarką. Jej plany zmieniło spotkanie w 1985 roku Dereka Jarmana – artysty, geja i outsidera. Jarman był już znany w środowisku filmowym. Miał na koncie takie filmy jak Sebastian – opowieść o homoerotycznym pożądaniu na religijno-historycznym tle, czy anarchistyczny Jubileusz. W 1986 roku powstał film pt. Caravaggio, w którym Tilda Swinton wcieliła się w rolę Leny, kochanki tytułowego bohatera. Zarówno dla reżysera, jak i dla Tildy Swinton, był to debiut na dużym ekranie. W trakcie jego realizacji Jarman usłyszał diagnozę, że jest nosicielem wirusa HIV. Twórczość tego reżysera od tej daty krytycy oceniają najwyżej, a Tilda Swinton po sukcesie Caravaggia zagrała w siedmiu następnych filmach Jarmana. W tym czasie ważne okazało się dla niej również spotkanie Sally Potter, u której zagrała jedną ze swoich najważniejszych ról w 1992 w filmie Orlando. Tilda Swinton zagrała u Jarmana kolejno: rolę pielęgniarki w Wojennym requiem, spacerowicza w Ostatnim z Anglików i Marii Magdaleny w Ogrodzie oraz Izabellę w ekranizacji dramatu Marlowe’a Edward II (1991), za którą otrzymała Puchar Volpiego dla najlepszej aktorki na 48. MFF w Wenecji. W Wittgensteinie wcieliła się w rolę protektorki austriackiego filozofa. Do niej też należał jeden z głosów w filmie Blue – filmie który Derek Jaman stworzył na krótko przed śmiercią.